W tym roku przypada 200 rocznica urodzin J.I.Kraszewskiego - polskiego pisarza, publicysty, wydawcy, historyka, grafika, działacza społecznego i politycznego, autora z największą liczbą (500 tomów) wydanych książek i wierszy w historii literatury polskiej.
Do jego dorobku i życiorysu wrócimy jeszcze niejednokrotnie. Poniżej przypominamy tym, co wiązało pisarza z Ukrainą.
10 czerwca 1838 roku Kraszewski wstąpił w związek małżeński z Zofią Woroniczówną, bratanicą prymasa Jana Pawła Woronicza i wraz z żoną osiedlił się na Wołyniu. Z początku był dzierżawcą wsi Omelno (powiat łucki), następnie zakupił wieś Gródek nieopodal Łucka. W tym okresie (1845-1846) odbył on kilka ciekawych podróży, w tym do Odessy i Kijowa, które zaowocowały „Wspomnieniami z Odessy, Jedyssanu i Budżaku.
W 1848 r. Kraszewski sprzedał Gródek i przeniósł się do kolejnego nabytku, do wsi Hubin (położonej również w powiecie łuckim). Stąd, zrażony niepowodzeniami gospodarskimi, a zarazem przymuszony koniecznością kształcenia czwórki dzieci –Konstancji, Jana, Franciszka, Augusta, w 1853 r przeniósł się w do Żytomierza (w tym okresie 40-tysięcznego miasta), będącego wówczas ośrodkiem życia społecznego i towarzyskiego.
Staropolskie utwory wykonuje rodzina Betlińskich
Zamożne oraz ożywione środowisko szlachty polskiej tego miasta nadało mu szereg godności, jak na przykład funkcję dyrektora Klubu Szlacheckiego, Towarzystwa Dobroczynności oraz kuratora polskich szkół, jak również dyrektora artystycznego Teatru Żytomierskiego.
Niemniej jednak, już wkrótce Kraszewski popadł w konflikt z tymże środowiskiem. Spór miał związek z dyskusją przeduwłaszczeniową, która wywiązała się w państwie carskim. Zdaniem szlachty wołyńskiej poglądy pisarza były zbyt radykalne.
W okresie tym Kraszewski cieszył się rosnącą sławą jako pisarz. Mimo pełnionych godności szlacheckich Kraszewski dostrzegał problemy społeczne i występował przeciwko systemowi pańszczyźnianemu. Ogłosił m.in. memoriał popierający projekt nadania ziemi chłopom, przedstawiony na zjeździe gubernialnym szlachty w Żytomierzu. Wkrótce, po odbyciu w 1858 r. półrocznej podróży po Europie, nabrał także sympatii do idei demokratycznych i gospodarczych zachodniej Europy.
Równocześnie prowadził też aktywną działalność literacką i wydawniczą. W latach 1841-1851 redaguje wileńskie „Atheneum” „od roku jest współpracownikiem „Tygodnika Petersburskiego” i „Gazety Warszawskiej”. W tym okresie parokrotnie odwiedza Odessę i Warszawę.
W budynku pisarza w Kiselach dziś funkcjonuje szkoła
Po powrocie z podróży pisarz poróżnił się ostatecznie ze środowiskiem szlachty wołyńskiej i w 1851 r. podjął decyzję o przeniesieniu się do Warszawy.
***
Otwarcie roku Kraszewskiego na Podolu
W pradawnym Starokonstatynowie oraz we wsi Kiseli odbyło się otwarcie roku J.I.Kraszewskiego na Podolu.
W rodzinnym „białym dworku” we wsi Kiseli, gdzie mieszkał słynny pisarz Podolanie oraz goście z Wołynia złożyli kwiaty pod tablicą pamiątkową z napisem po ukraińsku i po polsku: „Tu w latach 1854-1864 mieszkał słynny polski pisarz Jozef Ignacy Kraszewski – oraz działacz społeczny Wołynia XIX stulecia”.
W sali rejonowej biblioteki zorganizowano konferencję poświęconą życiu i twórczości pisarza. W części artystycznej imprezy pisarze i poeci Podola czytali utwory Kraszewskiego, brzmiała muzyka jego epoki, a na jubileuszowej wystawie można było obejrzeć niektóre z książek twórcy, dorobek którego stanowi ponad 500 tomów. Dodać należy, że z decyzji władz wkrótce jedna z ulic miasteczka nosić będzie nazwę J.I.Kraszewskiego.
Franciszek MICIŃSKI
(prezes ZPU w m. Chmielnicki)
