Karolina Sobańska z Rzewuskich na rysunku A. Puszkina
Kolejny (dwunasty już raz) Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe im. A. Mickiewicza w Kijowie zorganizowało inscenizację teatralną, autorem i głównym aktorem której, jak zawsze, była Walentyna Sapronowa.
Tematem tej imprezy stał życiorys znanej Polki Karoliny Rozalii Sobańskiej z domu Rzewuskiej – hrabiny, przyjaciółki Adama Mickiewicza i Aleksandra Puszkina, żony Hieronima Sobańskiego.
Karolina Rzewuska urodziła się w 1793 jako córka Adama Rzewuskiego, a jej rodzeństwem byli znana Ewelina Hańska (siostra), Adam, generał rosyjski i Henryk, powieściopisarz (bracia). Po zakończeniu nauczania w Wiedniu wyszła za mąż za starszego od niej Hieronima Sobańskiego, ziemianina prowadzącego interesy w Odessie.
W 1818 Karolina poznała generała Jana de Witte, który stał się jej kochankiem. Uczestniczyła w życiu towarzyskim miasta, a w 1823 w kręgu jej znajomych znalazł się zesłany tu Aleksander Puszkin. Puszkinowi udało się rozkochać w sobie nie tylko Sobańską, ale i żonę hrabiego Michaiła Woroncowa, gubernatora Odessy, za co, zresztą, został on wkrótce wydalony z miasta.
Następnym znanym zesłańcem, który znalazł się w otoczeniu Witta i Sobańskiej był Adam Mickiewicz.
Prawdopodobnie z inspiracji Witta doszło do romansu Mickiewicza z Karoliną, choć wbrew oczekiwaniom generała znajomość przerodziła się w przyjaźń.
Sobańska przyjmowana była na odeskich salonach z szacunkiem i strachem, bowiem jeden jej raport mógł zadecydować o karierze kogokolwiek z obecnych. Pomiędzy 19 sierpnia a 27 października 1825 Mickiewicz i Sobańscy uczestniczyli w wyprawie gen. Witta na Krym, którego piękno stało się inspiracją do „Sonetów krymskich”, zadedykowanych Karolinie, a opublikowanych w 1826 wraz z miłosnymi sonetami tzw. odeskimi.
Walentyna Sapronowa zapoznała obecnych z niezwykłymi perypetiami życiowymi pięknej Karoliny Sobańskiej
Po powrocie z Mickiewicza z eskapady krymskiej Woroncew załatwił mu przeniesienie do Moskwy, lecz jego wyjazd zbiegł się ze śmiercią cara Aleksandra I oraz powstaniem „dekabrystów”. W 1826 Mickiewicz prawdopodobnie dzięki temu opuścił Rosję i udał się do Niemiec na pokładzie angielskiego parowca. W tym czasie Sobańska miała swój udział w dekonspiracji spisku „dekabrystów”.
Po wybuchu powstania listopadowego generał Witt mianowany został wojennym gubernatorem Warszawy, a wraz z nim jesienią 1831 przybyła tu owdowiała wówczas Karolina Sobańska. Chcąc zdobyć zaufanie Polaków Witt posłużył się Sobańską w roli „anioła opatrzności”, jakoby za jej wstawiennictwem wypuszczając przesłuchiwanych na wolność. Następnie wysłał ją do Drezna z zadaniem przeniknięcia do kierownictwa polskich nacjonalistów w Saksonii. Udało jej się zdobyć zaufanie emigrantów i przekazywać cenne informacje do Moskwy.
Pomimo tych zasług car Mikołaj I nie dowierzał lojalności Sobańskiej, co przekazał listownie Wittowi. W 1836 Witt pozbył się swojej kochanki, ta zaś z rozpaczy wyszła za mąż za Stefana Cerkovicia, Serba, byłego współpracownika Witta i oficera armii rosyjskiej, który zasłynął z okrucieństwa w czasie tłumienia powstania listopadowego w Warszawie. Niedługo potem Cerkovic zmarł, a Karolina przeniosła się do Paryża i wyszła za mąż za tłumacza dzieł Szekspira na francuski Julesa Lacroix.
W 1850 r. do Paryża przybyła siostra Karoliny, Ewelina i ta wkrótce wyszła za mąż za Honore de Balzaka, pięć miesięcy przed jego śmiercią. Po pisarzu Ewelina została z długami męża, które to dzięki Karolinie udało się jej w końcu spłacić. Po śmierci Balzaca Karolina zrezygnowała z intryg politycznych.
Syn Mickiewicza spalił wszystkie jego listy do Sobańskiej i stąd nieznane są szczegóły ich wieloletniej znajomości.
Inf. „DK”
