Otwarcie konferencji. Konsul Generalny RP w Kijowie Rafał Wolski, Prezes Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej Wołodymyr Wiatrowych, Wiceminister Spraw Zagranicznych Ukrainy Danyło Łubkiwskyj
O Ukraińcach i Polakach - ofiarach komunistycznego terroru, o przestępczych deportacjach, o metodach i wynikach prac poświęconych badaniom i udokumentowaniu tego obmierzłego okresu naszej historii rozmawiali czołowi ukraińscy i polscy naukowcy, historycy, eksperci, działacze kultury, publicyści i dziennikarze na międzynarodowej konferencji zatytułowanej: „Wspólna przeszłość. Ukraińcy i Polacy jako ofiary terroru komunistycznego”.
Organizatorami konferencji, która odbyła się 25 marca w Instytucie Badań Politycznych i Etnicznych im. Kurasa NAN Ukrainy byli: Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej na Ukrainie, Instytut Badań Politycznych i Etnonarodowych im. I. F. Kurasa, Narodowa Akademia Nauk Ukrainy, Kijowskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe im. Adama Mickiewicza, Ministerstwo Kultury Ukrainy, Narodowe Muzeum Pamięci Historycznej „Bykowniańskie Mogiły”, Ukraiński Instytut Pamięci Narodowej oraz Zjednoczenie Naukowo-Wydawnicze „Duch i Litera”.
W imieniu premiera Ukrainy Arsenija Jaceniuka konferencję otworzył wiceminister Spraw Zagranicznych Ukrainy Danyło Łubkiwskyj, zaznaczając, iż niniejsza konferencja jest wydarzeniem nieprzeciętnym, niezwykle instrumentalnym i potrzebnym.
Płk w st. sp. Andrij Amons I dr Аdolf Kondracki
„To powinna być spokojna rozmowa wskrzeszająca pamięć, która pomoże nam ukrzepić siły dla wspólnych działań w imię prawdy, w imię stabilizacji stosunków między Polakami i Ukraińcami, które wyznaczać będą naszą przyszłość, w atmosferze pobratymstwa i szczerości na podstawie dogłębnego uświadomienia sobie, co z nami działo się w przeszłości” - powiedział.
Konsul Generalny RP w Kijowie Rafał Wolski, dziękując tak licznym instytucjom, współorganizatorom konferencji artykułował, że jednym z wyników Rewolucji Godności jest dziś możliwość, jak nigdy dotychczas, w ukraińskiej oficjalnej przestrzeni, tak otwarcie rozmawiać o tych sprawach, a nawiązując do tematu Forum powiedział:
„Państwo, które w 1939 roku zagarnęło wschodnią część II Rzeczypospolitej było państwem zbudowanym na kłamstwie i przemocy. Państwo to zamierzało zniszczyć elity wszystkich narodów, planowało przekształcić naród w jednolitą masę, z którą można będzie zrobić wszystko, cokolwiek zechcą liderzy tego postępującego zgodnie z prawem pięści państwa. Naszym zadaniem na dziś, jest poczynić wszystko, aby ożywić pamięć, jako że ożywić pamięć - znaczy umocnić tożsamość”.
Autor filmu - „Miejsce pamięci – Bykownia” prof. dr hab. Jurij Szapował i radca, kierownik Referatu WNO Ambasady RP na Ukrainie Anna Kuźma
Zwracając się do obecnych na sali przedstawicieli Polonii Konsul Generalny powiedział: „Cieszy mnie, że w kole polskich i ukraińskich historyków, ekspertów obecna jest dziś duża grupa nieobojętnych wobec historii ukraińskich Polaków, reprezentujących środowiska polskie Ukrainy”.
Prezes Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej Wołodymyr Wiatrowycz, przypominając, iż zbliżają się obchody 70. rocznicy zwycięstwa nad nazizmem zaznaczył:
„Wtedy, w 1945 roku dla Ukraińców i Polaków ostateczne zwycięstwo, niestety, nie nastąpiło: reżim totalitarny został zastąpiony przez inny. Ale im szerzej odsłaniano prawdę o zbrodniach reżimu komunistycznego, tym bardziej tracił on siły, aż w końcu upadł. Dzisiaj powinniśmy nie zapominać o tej wspólnej dla Ukraińców i Polaków tragicznej przeszłości, co pomoże nam lepiej zrozumieć te karty historii, które w różny sposób są traktowane w naszych krajach i co najważniejsze – pomoże nam w nawiązaniu trwałej współpracy w imię wspólnej przyszłości”.
Sesję wprowadzającą konferencji poprzedziła prezentacja filmu dokumentalnego „Miejsce pamięci – Bykownia”, emitowanego wcześniej w telewizji UT-1, autorstwa prof. dr hab. Jurija Szapowała.
Moderator panelu Ołeksandr Zinczenko, doradca Prezesa Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej
Po krótkiej dyskusji nad filmem J. Szapował wygłosił referat na temat: „Ludobójstwo Ukraińców i Polaków przez władze komunistyczne w latach 1930- 1941”, którym dziś rozpoczynamy publikację materiałów z tej konferencji.
Referat spotkał się z dużym zainteresowaniem obecnych na sali, jak zresztą kolejne wystąpienia wielostronnych ekspertów.
Gość z Polski - dr Sławomir Kalbarczyk, Naczelnik Wydziału Badań Naukowych Instytutu Pamięci Narodowej naświetlił temat: „Polacy i Ukraińcy – więźniowie zamordowani na Ukrainie w ramach Zbrodni Katyńskiej”.
O polskim śladzie w pochówkach w Bykowni – opowiedział syn spoczywającego tam Polaka dr Аdolf Kondracki, honorowy prezes Kijowskiego Stowarzyszenia Więźniów Politycznych i Ofiar Represji Politycznych.
Nad tym, dlaczego nie rozstrzelano Ludwika Dominia i jakie jeszcze tajemnice pokrywają zbrodnie katyńską zastanawiał się Ołeksandr Zinczenko, doradca Prezesa Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej, który ponadto wraz z kierownikiem Sektora Badań Historyczno-Encyklopedycznych w Instytucie Historii Ukrainy NANU Walerym Wasyliewym moderował panele dyskusyjne konferencji.
Niezwykle precyzyjnie i rzeczowo o powiązaniach deportacji Polaków w z Galicji i Wołynia z egzekucjami w Bykowni oraz o zagadnieniach rehabilitacji Polaków na Ukrainie – opowiedział płk wymiaru sprawiedliwości w st. sp. Andrij Amons, członek Rady Naukowo-Dydaktycznej Narodowego Muzeum Pamięci Historycznej „Bykowniańskie Mogiły”.
Wielką zaletą konferencji było to, że problemy w niej postawione omawiali historycy, praktycy, znawcy i eksperci a nie politycy, co dodawało wiarygodności faktu.
Wystąpienia i materiały konferencji zostaną wydane przez Zjednoczenie Naukowo-Wydawnicze „Duch i Litera”, na naszych zaś szpaltach będziemy sukcesywnie publikować najbliższe nam refleksje i informacje dotyczące tego ważnego tematu.
Stanisław PANTELUK
