Prezydium Konferencji podczas jej uroczystego otwarcia w auli Narodowego Uniwersytetu im. T. Szewczenki w Kijowie
Twórczość i działalność społeczno-polityczna Iwana Franki jest znana po obu stronach obecnej granicy, jak w Ukrainie, tak i w Polsce. Oczywiście, na Ukrainie, jak w nauce, tak i życiu codziennym trudno ominąć 50 tomową spuściznę, również w języku polskim, tego twórcy. Urodzony w wieloetnicznej Galicji, Iwan Franko był wyrazicielem interesów i światopoglądu Rusinów-Ukraińców, ale jego dorobek także odzwierciedla te skomplikowane procesy, które odbywały się na pograniczu kultur, ilustruje pstrokatą mozaikę narodowościową austrowęgierskiej prowincji, opisując życie codzienne Ukraińców, Polaków, Niemców, Żydów i innych mieszkańców tych ziem. Właśnie wieloetniczna sytuacja Galicji na przełomie XIX – XX wieku ukształtowała Iwana Frankę jako pisarza pogranicza.
Główny organizator konferencji kierownik Katedry Polonistyki, wybitny znawca literatury polskiej czł. kor. NANU, prof. dr hab. Rostysław Radyszewśkyj podziękował Ambasadzie RP za wsparcie okazane jego inicjatywie przypominając słowa Iwana Franki: „W całej Słowiańszczyźnie nie ma dwóch narodów, które by pod względem życia politycznego i duchowego tak ściśle zrosły się ze sobą, tak licznymi połączone były węzłami, a mimo to, tak ciągle stroniły się jeden drugiego jak Polacy i Rusini-Ukraińcy”
Na zdjęciu prof. dr hab. Henryk Sobczuk - dyrektor Stacji Naukowej PAN w Kijowie, Emilia Jasiuk Kierownik Referatu ds. współpracy naukowo-oświatowej Ambasady RP w Kijowie, [wyż. wym.], dr prof. Petro Bech prorektor Narodowego Uniwersytetu im. T. Szewczenki w Kijowie
Niestety, pogranicza po względem kulturowym są asymetryczne. Jeśli dla Ukraińców postać Wielkiego Kamieniarza należy do gremium najwybitniejszych, to w Polsce o nim wiedzą raczej tylko historycy literatury. Żeby wypełnić tę lukę i przybliżyć postać Iwana Franki polskim naukowcom i zwykłym Polakom w dniach 13 – 14 w Instytucie Filologii Kijowskiego Narodowego Uniwersytetu imienia Tarasa Szewczenki została przeprowadzona Międzynarodowa Konferencja Interdyscyplinarna pt. „Iwan Franko i kultura polska”.
Dmytro Pawłyczko: „Dzisiejsza konferencja raz jeszcze potwierdza fenomen Iwana Franki, który był nie tylko koryfeuszem pióra, lecz i apologetą ukraińskiej państwowości”
Trudno przecenić znaczenie tego spotkania naukowego, ponieważ po raz pierwszy w historii frankoznawstwa postać ukraińskiego twórcy z Galicji była analizowana wyłącznie w kontekście kontaktów ukraińsko-polskich. Pomysłodawcą i głównym organizatorem konferencji był założyciel i wieloletni kierownik Katedry Polonistyki, orędownik ukraińsko-polskiej współpracy naukowej, wybitny znawca literatury polskiej profesor Rostysław Radyszewśkyj. Dzięki jego staraniom do Kijowa uczcić 160. rocznicę urodzin Iwana Franki przyjechało ponad 60 naukowców z różnych krajów, w tym, oczywiście, większość stanowili uczeni z Polski.
Po słowach powitania władz uniwersyteckich i czcigodnych gości z Ukrainy i Polski uczestnicy Konferencji przystąpili do wieloaspektowej analizy dziedzictwa Iwana Franki.
Prof. Rostysław Radyszewśkyj zaprezentował i wysoko ocenił opracowaną przez kompilatorów Iwana Matkowskiego oraz Ihora Rozłuckiego (P) zbiór polskojęzycznych publikacji pisarza pt.:„Iwan Franko. Szkice o literaturze. Kultura, Literaturoznawstwo, Publicystyka”
Wydarzeniem centralnym konferencji była prezentacja pierwszego wydania polskojęzycznej spuścizny pisarza pt. : „Iwan Franko. Szkice o literaturze”. Ten zbiór artykułów wielkiego Ukraińca został opracowany przez dra Jana Matkowskiego oraz Ihora Rozłuckiego, a cały projekt został zrealizowany dzięki współpracy z Zjednoczeniem Nauczycieli Polskich na Ukrainie (prezes Adam Chłopek) oraz Instytutem Książki w Krakowie.
Uczestnicy Konferencji na uroczystym przyjęciu w Ambasadzie RP w Kijowie mieli kolejną wspaniałą okazją do wymiany myśli, idei, zawiązania nowych twórczych kontaktów
Jak zaznacza współautor książki Jan Matkowski: „Szkice o literaturze” to tylko niewielki wybór z przebogatego dorobku Iwana Franki i ograniczający się, jak sam tytuł wskazuje, do jego uwag i przemyśleń na temat literatury. Świadomie skupiliśmy się właśnie tylko na tym temacie, bowiem wybór ogólny byłby bardzo płytki i nie oddawałby w pełni szerokich zainteresowań Franki. Dlatego wkrótce ukażą się następne wybory jego eseistyki: „Szkice o etnografii i folklorze” i „W kręgu Rusinów, Polaków i Żydów”.
W pracy konferencji uczestniczył aktywnie nieprześcigniony Dmytro Pawłyczko
Na posiedzeniach plenarnych i sekcjach pomimo klasyków historii literatury i badaczy z Ukrainy z referatami wystąpili: prof. Jarosław Јawski z Uniwersytetu w Białymstoku z referatem „Iwan Franko. Pisarz syntez międzykulturowych”, prof. Bogdan Burdziej z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, który przedstawił Iwana Frankę w kontekście polskiej dyskusji o Żydach i państwie żydowskim, prof. Danuta Szymonik z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach dokonała analizy artykułów Kamieniarza o literaturze polskiej na łamach petersburskiego „Kraju”. Duże zainteresowanie uczestników Konferencji wywołały i inne badania polskich literaturoznawców. Między innymi prof. Anny Janickiej z Uniwersytetu w Białymstoku o Iwanie France i modernizmie, prof. Agnieszki Czajkowskiej z Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie o ideach nauki dla ludu Iwana Franki w kontekście działań popularyzatorskich na ziemiach polskich w XIX wieku. Wymieniać naukowców i poruszane przez nich zagadnienia można długo, ale powiem tylko, że każdy referat dotyczył niezbadanych przed tym problemów, których analiza na pewno przyczyni się do przybliżenia postaci twórcy ukraińsko-polskiego pogranicza – Iwana Franki ukraińskiemu i polskiemu narodom. Aby nas to łączyło!
Lech SUCHOMŁYNOW
***
Od wczesnej młodości utrzymywał bliskie stosunki osobiste z przedstawicielami kultury polskiej. Korespondował z Elizą Orzeszkową, przez szereg lat przyjaźnił się z Janem Kasprowiczem, kilkakrotnie wypowiadał się w druku o Henryku Sienkiewiczu. Po raz pierwszy w krytyce literackiej potraktował w sposób właściwy problem chłopski w twórczości Marii Konopnickiej i Bolesława Prusa.
Zajmował się też problemami polskiego pozytywizmu. Jedną z najciekawszych prac Franki na temat współczesnej literatury polskiej była jego recenzja Placówki Prusa. Z punktu widzenia tematyki chłopskiej oceniał również poezję Kasprowicza. Jako historyk literatury poświęcił wiele uwagi polskiej poezji średniowiecznej, literaturze XVI i XVII wieków, twórczości Seweryna Goszczyńskiego, Józefa Bohdana Zaleskiego, Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego.
Dorobek literacki, naukowy i publicystyczny I. Franki jest imponujący: liczy ponad 5 tysięcy pozycji bibliograficznych, w tym ponad 1200 w języku polskim, które, niestety dziś znane są tylko i wyłącznie wąskiemu gronu literaturoznawców.
Stąd też niedawno wyszła z druku książka «Szkice o literaturze» będąca, jak przyznaje jeden z jej kompilatorów Jan Matkowski: „Niewielkim wyborem z przebogatego polskojęzycznego dorobku Iwana Franki, ograniczającym się, jak sam tytuł wskazuje, do jego uwag i przemyśleń na temat literatury”.
Dlatego wkrótce ukażą się następne wybory jego eseistyki: «Szkice o etnografii i folklorze» i «W kręgu Rusinów, Polaków i Żydów», co pozwoli głębiej zapoznać polskiego czytelnika z polskojęzyczną spuścizną Iwana Franki.
KOS
