pt. „OSTATNIA KONFERENCJA ADOLFA KONDRACKIEGO”
Autorzy prezentowanej książki: Andrzej Amons i Walentyna Daszkowska
28 marca 2018 roku w czytelni biblioteki im. A. Mickiewicza w Kijowie odbyła się prezentacja książki znanego badacza represji stalinowskich na Ukrainie Andrzeja Amonsa i współautora przedstawionej publikacji - dyrektora kijowskiego gimnazjum Walentyny Daszkowskiej pt.„Ostatnia konferencja Adolfa Kondrackiego”.
Przedstawiona na prezentacji książka poświęcona jest 75. rocznicy Tragedii Katyńskiej i przeprowadzonej w związku z tym w Kijowie w dniu 25 marca 2015 roku konferencji naukowo-praktycznej, zorganizowanej przez Ambasadę Rzeczypospolitej Polskiej w Kijowie, Instytut Badań Politycznych i Etnonarodowych im. I. F. Kurasa, Narodową Akademię Nauk Ukrainy, Kijowskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe im. Adama Mickiewicza, Ministerstwo Kultury Ukrainy, Narodowe Muzeum Pamięci Historycznej „Bykowniańskie Mogiły” oraz Ukraiński Instytut Pamięci Narodowej.
W jej przygotowaniu aktywny udział wzięli: ówczesny Konsul Generalny RP w Kijowie Rafał Wolski, jak również historycy i publicyści w tym: A. Kondracki, A. Amons i W. Filimonichin. W pracy konferencji uczestniczyli też znani badacze, pracownicy muzeów Ukrainy oraz uczestnicy licznych archeologicznych prac wykopaliskowych na Ukrainie, dzięki wysiłkowi których zostały odkryte szczątki ofiar represji politycznych lat 30-40 XX wieku potajemnie pogrzebane przez NKWD.
Na konferencji z referatami naświetlającymi daną tematykę wystąpili: J. Szapował. A. Kondracki, O. Bażan, A. Amons, N. Łapczynska, A. Zinczenko, W. Filimonichin, Z. Szeremata, R. Podkur, Z. Kokin, gość z Polski - Sławomir Kalbarczyk i wielu innych.
W swoich wystąpieniach odzwierciedlili oni proces powszechnego i wyraźnie ukierunkowanego niszczenia przez Stalina i jego otoczenie przeciwników politycznych i wszystkich tych, którzy w taki czy inny sposób nie dogadzali rządom bolszewickim lub należeli do wyznaczonych mniejszości narodowych podlegającym doraźnym represjom. Tak było z Polakami, Niemcami, Grekami i wieloma innymi.
Autorzy prezentowanej książki postawili sobie za zadanie, przypomnieć czytelnikom nie tylko przebieg owej konferencji, lecz również najbardziej interesujące, z ich punktu widzenia, wystąpienia, odtwarzające ogrom prowadzonych wówczas represji, odtworzyć atmosferę stalinowskiej epoki, jak również naświetlić udział poszczególnych autorów w badaniach i analitycznych konkluzjach tego okresu.
W pierwszej kolejności odnosi się to oczywiście do Adolfa Kondrackiego, który ponad 30 lat przepracował w Instytucie Historii Ukrainy. Ponad 20 lat oddał on też pracy społecznej, będąc przewodniczącym Kijowskiego Stowarzyszenia Osób Represjonowanych, gdzie do ostatniego dnia pozostawał honorowym jego przewodniczącym. W szeregu komisjach i organizacjach społecznych Polski i Ukrainy, reprezentował sobą nie tylko rodzinę represjonowanego przez władzę sowiecką radzieckiego oficera, a również tysiące rodzin Ukraińców i ukraińskich Polaków, skrzywdzonych ofiar tych represji.
Dla Kondrackiego była to, niestety, ostatnia konferencja, gdyż tuż niemal po jej zakończeniu odszedł od nas na zawsze. A jako że do ostatniej chwili życia przedstawiał On interesy ludzi represjonowanych, dlatego część książki poświęcona jest właśnie Adolfowi Kondrackiemu, człowiekowi honoru i szlachetności.
Opisując prezentację, należy zacząć właśnie od artykułu Adolfa Kondrackiego, w której odtworzył on i przeanalizował cały proces tworzenia i funkcjonowania organizacji społecznych zrzeszających osoby represjonowane, poczynań historyków i innych ludzi czynu, skupionych na idei ustalenia prawdy historycznej w stosunku do tych, zgładzonych na terytorium ZSSR - Ukraińców, Polaków i przedstawicieli innych narodowości rękami popleczników rządów Stalina. Aczkolwiek, niestety, stwierdzić należy, że są jeszcze niektóre osoby, które do chwili obecnej nie chcą sami i nie dają innym, poznać całej prawdy o dyktatorskich rządach na Ukrainie i ich niewinnych ofiarach - zamieszkujących te ziemie ludziach najróżniejszych narodowości.
Prezentację, opracowanej książki, otworzyła prezes Kijowskiego Polskiego Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego im. A. Mickiewicza - Irena Gilowa (wdowa po A. Kondrackim). Przypomniała ona obecnym, że mija już prawie trzy lata jak odszedł jej mąż, senior Kijowskiego Polskiego Stowarzyszenia i Kijowskiej Komisji Rady Miejskiej m. Kijowa ds. Przywrócenia Praw Osobom Zrehabilitowanym, niezmienny przewodniczący Kijowskiego Stowarzyszenia Ofiar Politycznych Represji.
Pani Irena podkreśliła, że jej mąż ogrom lat swojego życia i aktywności społecznej poświęcił ustanowieniu historycznej prawdy, powiązanej z wyjawieniem miejsc pochówku ofiar masowych politycznych represji 30-40 lat ubiegłego stulecia, rozstrzelanych w Kijowie i ich rehabilitacji. Pani Irena przedstawiła obecnym ostatnią państwową nagrodę Kondrackiego Krzyż Kawalerski
Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, przyznaną mu za jego żmudną, bezinteresowną pracę, a wręczoną osobiście przez prezydenta Polski Bronisława Komarowskiego w kwietniu 2015 roku, dosłownie kilka dni przed Jego zgonem.
Następnie głos zabrał kierownik Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Kijowie p. Tomasz Dederko, który w swoim wystąpieniu skupił się na problemach ścisłej współpracy w dziedzinie kultury i historii między Ukrainą a Polską. Podkreślił on, że masowe represje stalinowskie na Ukrainie, które rozpoczęły się w 1937 roku były skierowane nie tylko przeciwko Ukraińcom, ale także przeciw licznym przedstawicielom mniejszości narodowych zamieszkującym tereny USSR. Wśród nich byli Polacy, Niemcy, Grecy, i wielu innych przedstawicieli krajów ościennych, które również wpadły w żelazne szpony bolszewickiego wodza, nieustającego w swoich politycznych represjach etnicznych na Ukrainie, kulminacją których stał się rok 1941 roku, kiedy to w ramach tak zwanej „sprawy katyńskiej” na rozkaz Stalina zgładzono dziesiątki tysięcy polskich oficerów i innych przedstawiciele narodu polskiego.
Książka, poświęcona pamięci Adolfa Kondrackiego, odzwierciedla właśnie ten okropny okres historii nie tylko dla ukraińskiego, lecz również i polskiego narodu.
Adolf Kondracki po maturze
Redaktor „Dziennika Kijowskiego” Stanisław Panteluk, Jego przyjaciel i wieloletni współpracownik (Adolf K. był członkiem kolegium redakcyjnego "DK") w swoim wystąpieniu scharakteryzował postać Adolfa Kondrackiego w płaszczyźnie codziennego obcowania z nim.
Podstawową cechą Jego osobowości było to, że zawsze dążył do doskonalenia i pogłębiania wiedzy. Zawsze zachowywał cierpliwość, skromność (nie mylić z prostotą) elegancję. Był życzliwy, uprzejmy (w stosunku do wszystkich) solidny w działaniach i wymagający wobec siebie. Miał duże poczucie humoru (faktycznie nieodłącznie towarzyszące wysokiej inteligencji). Potrafił w odpowiednim momencie zażartować, rozładować tym samym atmosferę, czy też wesprzeć zespół na duchu swoją empatią, serdecznością. Doskonale znał się na ludziach. Dawał im lakoniczne i trafne definicje.
Stanisław P. podkreślił też doniosłość nowego wydania o Tragedii Katyńskiej dla podtrzymania historycznej pamięci o Polakach i osobach innych narodowości, którzy zginęli z rąk stalinowskiego NKWD.
W swoim wystąpieniu dawny przyjaciel A. Kondrackiego ukraiński poeta Stanisław Szewczenko, uwypuklił aktywną pracę Adolfa Adolfowicza, powiązaną z jego działalnością w organizacjach społecznych. Opowiadał też o Jego przykładnych stosunkach z przyjaciółmi, kolegami i po prostu z bliźnimi, z którymi mu wypadało stale pracować. Podkreślił jego dobroć i chęć udzielenia pomocy tym ludziom.
Walery Filimonichin - naukowy sekretarz Narodowego Rezerwatu „Bykowniańskie Mogiły” podkreślił, że jego wieloletnią znajomość ze znanym historykiem i nadzwyczajnym człowiekiem Adolfem Kondrackim - synem represjonowanego przez radziecką władzę ukraińskiego Polaka A.W. Kondrackiego, spoczywającego w Bykowniańskim Lesie, przypomina sobie z głębokim szacunkiem. A. Kondracki wniósł znaczący wkład nie tylko w stworzenie kijowskiego regionalnego stowarzyszenia represjonowanych (był jednym z jego założycieli) lecz i międzynarodowej organizacji społecznej „Memoriał”, będąc wiceprzewodniczącym tej organizacji. Równie aktywnie i ofiarnie działał on w kierownictwie Związku Polaków na Ukrainie.
W swoim wystąpieniu Wołodymyr Małaszenko - członek Komisji Kijowskiej Rady ds. Przywrócenia Praw Osób Rehabilitowanych podkreślił rolę i aktywną pracę A. Kondrackiego w komisji, gdzie On, jako przewodniczący Kijowskiego Stowarzyszenia Osób Represjonowanych, bronił interesów represjonowanych obywateli Ukrainy. Opowiadał też o Jego ścisłej współpracy z Narodowym Rezerwatem „Bykowniańskie Mogiły”, na terytorium którego spoczywa ojciec śp. Adolfa.
Autor omawianego wydania A. Amons w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę obecnych na korzyści wynikające z udanego przeprowadzenia marcowej (z 2015 r.) konferencji naukowej, poświęconej 75. rocznicy Zbrodni Katyńskiej. Przypomniał, że na terytorium Bykowniańskiego Specjalnego Rewiru NKWD potajemnie oddano ziemi ciała 3435 rozstrzelanych w kijowskich więzieniach polskich oficerów i obywateli Polski, grzebiąc je w bezimiennych grobach zbiorowych. Wszyscy oni zgładzeniu zostali na mocy osobistej decyzji Stalina i Postanowienia KC WKP (b) z dnia 5 marca 1940 roku i, niestety, dotychczas nierehabilitowani!
Prezentację książki otworzyła prezes Kijowskiego Polskiego Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego im. A. Mickiewicza - Irena Gilowa
Prowadzący prezentację książki podkreślił, że opublikowane są w niej artykuły A. Kondrackiego, Z. Kalbarczyka (Polska), O. Bażana, A. Amonsa, W. Filimonichina i innych uczestników naukowej konferencji, poświęcone są tematyce Zbrodni Katyńskiej, która uwidoczniła bestialstwo stalinowskiego reżimu w stosunku do ludzi, mających własne, odmienne od powszechnie uznawanych, poglądy polityczne. Wysoko ocenił on również wieloletnią naukową i społeczną działalność historyka A. Kondrackiego, Jego niebagatelny wkład do rozwoju działalności kijowskiego regionalnego stowarzyszenia „Memoriał”, jak też Jego aktywną pracę na rzecz społeczności polskiej w Kijowie. Niemało wysiłku oddał On wzmacnianiu kontaktów Ukrainy z Polską i należytemu zachowaniu pamięci ofiar represji politycznych na Ukrainie. Jego ostatnia konferencja, stała się niejako, podsumowaniem Jego wieloletniej pracy nad przywróceniem sprawiedliwości, wypracowaniem obiektywnej oceny historii stosunków polsko-sowieckich, w imię godnego upamiętnienia ofiar represji bolszewickich w Polsce i na Ukrainie.
Współautor książki Walentyna Daszkowska podkreśliła, że od dawna znała Adolfa Kondrackiego, jako historyka, który wniósł niemały wkład w rozwój polsko-ukraińskich kontaktów, jako autora licznych publikacji, poświęconych stalinowskim represjom, od których w okresie latach 1937-1941 ucierpiało niemało Ukraińców i przedstawicieli innych narodów, w tym i Polaków. Zbrodnia Katyńska, dokonana przez władzę sowiecką, na wieczne czasy pozostanie w pamięci naszych narodów, jako przestępstwo przeciw ludzkości, które nie podlega zapomnieniu.
Wyznała ona zebranym, że represje NKWD nie ominęły jej rodziny. W 1937 roku aresztowano ukraińskich Polaków - Polikarpa Daszkowskiego i jego brata Włodzimierza Daszkowskiego. Dobrze pamięta, że Polikarpa Pietrowicza „zasądzili” na 10 lat tzw. poprawczych obozów pracy, a jego brata Włodzimierza Pietrowicza Daszkowskiego rozstrzelano w winnickim więzieniu. Jego ciało odnaleziono i rozpoznano w toku niemieckich odkopywań w 1943 roku i pochowano na cmentarzu miejskim.
Kończąc nie sposób nie wspomnieć raz jeszcze organizatorów tego spotkania: p. Irenę Gilową, kierownika WK Ambasady RP w Kijowie p. Tomasza Dederko, dyrektorkę biblioteki im. Mickiewicza p. Tetjanę Jowchomiszcz, jak również p. Walentynę Daszkowską – dobroczynnego sponsora tego wydania i gorąco podziękować im za godne przeprowadzenie prezentacji zaproponowanej czytelnikom książki.
Andrzej AMONS
(Tłum. St Panteluk)
