Jednym z najznakomitszych upamiętnień tej bitwy jest pomnik wzniesiony 15 lipca 1910 roku w centralnym punkcie placu Matejki w Krakowie dokładnie w pięćsetną rocznicę zwycięstwa nad Zakonem Krzyżackim, odniesionego przez wojska polsko-litewsko- ruskie pod wodzą króla Władysława Jagiełły, Mimo że Polska nie istniała wtedy na mapach, a jej ziemie podzielono między trzy zaborcze państwa, polityka cesarstwa austriackiego w okresie tzw. autonomii galicyjskiej (ok 1866-1914) zostawiała żyjącym pod jej panowaniem narodom względną swobodę.
Głównym inicjatorem postawienia i zarazem fundatorem pomnika był wybitny pianista i kompozytor (a w roku 1919 także premier Rzeczypospolitej) - Ignacy Jan Paderewski.
Paderewski wygłosił wówczas swoją pierwszą wielką mowę polityczną stanowiącą swoiste preludium do jego działalności na rzecz sprawy polskiej, prowadzonej w czasie I wojny światowej i po jej zakończeniu.
„Dzieło, na które patrzymy, nie powstało z nienawiści. Zrodziła je miłość głęboka Ojczyzny nie tylko w jej minionej wielkości i dzisiejszej niemocy, lecz i w jej jasnej silnej przyszłości, zrodziła je miłość i wdzięczność dla tych przodków naszych, co nie po łup, nie po zdobycz szli na walki pola, ale w obronie słusznej, dobrej sprawy zwycięsko dobyli oręża”.
Na uroczystość przybyły wtedy do Krakowa dziesiątki tysięcy Polaków ze wszystkich zaborów, a także ze Stanów Zjednoczonych.
Wartość JEDNOŚCI, WSPÓLNOTY Paderewski akcentował wówczas tak:
„Niech każdy Polak i Litwin każdy, z dawnych dzielnic Ojczyzny czy zza oceanu, spoglądają na ten pomnik jako na znak WSPÓLNEJ przeszłości, świadectwo WSPÓLNEJ chwały, zachętę do WSPÓLNEJ, a owocnej pracy”.
Myśl ta i dziś nie zatraciła swej aktualności.
KOS
