Według stanu na 1 czerwca 2025 roku w Polsce przebywa blisko 1,5 miliona obywateli Ukrainy, co stanowi aż 78% wszystkich cudzoziemców mieszkających w kraju. Dla wielu Ukraińców to właśnie ten fakt jest decydujący przy wyborze Polski jako miejsca zamieszkania – zarówno tymczasowego w czasie wojny, jak i docelowego. Dzięki obecności dużej diaspory proces integracji często przebiega z mniejszym stresem.
Mieszkam w Polsce już od trzech lat i miałam taki okres w życiu, kiedy całe moje otoczenie – znajomi, miejsca, w których bywałam, usługi, z których korzystałam – składało się wyłącznie z Ukraińców. To doświadczenie miało swoje plusy: poczucie bezpieczeństwa, znajomość języka i kultury w codziennych kontaktach. Jednak z czasem zorientowałam się, że miało to również negatywny wpływ na moją integrację ze społeczeństwem polskim, a także na naukę języka i zrozumienie lokalnej kultury. Czułam, że mogę „unikać” integracji, nie rezygnując przy tym z własnej tożsamości. Tymczasem dla wielu cudzoziemców – zwłaszcza tych, którzy migrują pojedynczo, a nie w ramach wielkiej fali – wyzwaniem może być coś zupełnie odwrotnego: zatarcie się własnej tożsamości narodowej w nowym kraju.
A jak w tej sytuacji czują się Polacy mieszkający w Ukrainie? Ilu ich właściwie jest?
Polaków w Ukrainie jest więcej, niż mogłoby się wydawać. Według różnych szacunków, liczba osób polskiego pochodzenia w Ukrainie wynosi od 100 do nawet 300 tysięcy. Większość z nich aktywnie uczestniczy w życiu polskiej społeczności – dbając o pamięć o swoim pochodzeniu, języku i tradycjach. Polskość w Ukrainie nie jest czymś nowym – obecność Polaków ma tu głębokie korzenie. Początki sięgają czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a następnie – zaborów, wojen i przymusowych przesiedleń. Migracja Polaków na tereny dzisiejszej Ukrainy często związana była z działalnością szlachty, misji religijnych czy politycznych represji.
Dorastałam jako Ukrainka polskiego pochodzenia i dobrze wiedziałam, co to znaczy być Polką. Moi rodzice zadbali o to, abym – mimo że nigdy wcześniej nie mieszkałam w Polsce – znała język, kulturę i geografię tego kraju. Dzięki nim czułam dumę z moich korzeni.
Ale jak osoby polskiego pochodzenia, żyjące w Ukrainie, mogą pielęgnować swoją tożsamość narodową?
Oto kilka sprawdzonych sposobów:
– Nauka i pielęgnacja języka polskiego
Język to podstawa tożsamości. Jego znajomość – zarówno w mowie, jak i w piśmie – pozwala utrzymać kontakt z kulturą, literaturą, historią. Dobrym rozwiązaniem są sobotnie szkoły polskie, które działają w wielu miejscowościach na terenie Ukrainy. Uczniowie poznają tam nie tylko język, ale także polską historię, geografię i tradycje. Warto też tworzyć polskojęzyczne otoczenie poza szkołą – w rodzinie, wśród znajomych, w codziennej komunikacji.
– Korzystanie z polskojęzycznych mediów
Telewizja, radio, prasa, internet – to wszystko może wspierać codzienny kontakt z językiem. Warto oglądać polskie filmy i seriale, słuchać podcastów, czytać polskich autorów, śledzić influencerów z Polski. To szczególnie pomocne dla dorosłych, którzy nie uczęszczają do szkół, ale chcą podtrzymać język i aktualne informacje z kraju przodków.
– Udział w życiu organizacji polskich w Ukrainie
W Ukrainie działa wiele organizacji zrzeszających Polaków – m.in. Związek Polaków Ukrainy i Federacja Organizacji Polskich na Ukrainie. Prowadzą one działalność edukacyjną, kulturalną i społeczną. Organizują obchody świąt narodowych, konkursy, warsztaty, spotkania historyczne i wydarzenia integracyjne. To miejsca, gdzie można poczuć wspólnotę, wymienić doświadczenia i wzmacniać więzi z ojczyzną przodków.
Kultywowanie tradycji i świąt
Wigilia, Śmigus-Dyngus, Wszystkich Świętych, świętowanie imienin – to tylko niektóre z polskich tradycji, które można pielęgnować niezależnie od miejsca zamieszkania. Tradycje rodzinne wzmacniają poczucie tożsamości, zwłaszcza u dzieci i młodzieży, które dorastają w wielokulturowym środowisku.
Uczestnictwo w programach wymiany i wyjazdach do Polski
Programy stypendialne, wakacyjne wymiany młodzieży, wyjazdy edukacyjne czy rekolekcje dla dzieci i młodzieży polskiego pochodzenia to doskonała okazja, by zobaczyć Polskę „na żywo”, poznać rówieśników, poczuć atmosferę kraju. To także sposób na przełamanie barier językowych i zobaczenie, że Polskość to nie tylko przeszłość, ale i przyszłość.
Pielęgnowanie tożsamości narodowej to nie tylko obowiązek wobec przodków, ale też dar dla przyszłych pokoleń. Wspomniane sposoby mogą być inspiracją nie tylko dla Polaków w Ukrainie, ale także dla przedstawicieli innych narodowości żyjących poza ojczyzną. Dzięki takim działaniom można zachować równowagę między integracją w społeczeństwie, w którym się żyje, a dumą z własnych korzeni.
Anna Osińska
Studentka Collegium Civitas
