Na banknotach z nominałem 200 złotych widzimy stanowczą twarz króla Zygmunta I Starego. Urodzony 1.01.1467 w Kozienicach, był piątym synem Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, córki Albrechta II Habsburga, króla Niemiec, Czech i Węgier.
Przy licznym starszym potomstwie rodzice nie przewidywali dla niego wielkiej kariery politycznej i nie przygotowywali go do roli króla. Otóż od roku 1504 polecono mu pełnić funkcję namiestnika Śląska i Łużyc, którą to godność zapewnił mu brat Władysław rządzący na Węgrzech i w Czechach.
W 1506 r, po śmierci swojego brata Aleksandra, Zygmunt I Stary (miał wówczas około 40 lat), został ogłoszony wielkim księciem litewskim i wybrany na polskiego piętnastego króla.
Opinie historyków dotyczące króla Zygmunta I Starego nie są jednomyślne. Niektórzy nawet uważają, że monarcha był niezbyt stanowczym i rozrzutnym władcą, ale za to przeszedł do historii jako wielki mecenas sztuki. Z jego inicjatywy i pod jego nadzorem przebudowano i rozbudowano w stylu renesansowym zamek na Wawelu w Krakowie (m.in. Kaplicę Zygmuntowską), a jego dwór stał się najważniejszym w kraju ośrodkiem kultury renesansowej.
Król interesował się nauką i literaturą. Na jego dworze, zwłaszcza w kancelarii królewskiej, działało wielu humanistów, kształtowała się szkoła polskiej dyplomacji.
Czasy Zygmunta to okres kulturalnego i gospodarczego rozkwitu Polski, określa się je często jako pierwszą fazę polskiego „złotego wieku”. Władca cieszył się szacunkiem, uznaniem i popularnością zarówno u współczesnych mu, jak i potomnych w epoce staropolskiej.
Zygmunt I Stary przyjął w 1525 roku hołd lenny księcia Albrechta Hohenzollerna (ostatni Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego). W 1526 roku włączył w granice Polski dotąd tylko luźno z nią związane Księstwo Mazowieckie, co w kilkadziesiąt lat później pozwoliło przenieść stolicę kraju do Warszawy.
Za namową swojej drugiej żony – Bony, Zygmunt I Stary, jeszcze za swego życia, uzyskał przyznanie swemu jedynemu małoletniemu synowi Zygmuntowi Augustowi tronu wielkoksiążęcego na Litwie (1522), jak i tronu polskiego (1529) w wyniku tak zwanej elekcji vivente rege (wyboru króla za życia poprzednika).
Zygmunt I Stary zmarł w Krakowie 1 kwietnia 1548 r i został pochowany na Wawelu. Królowa Bona po śmierci męża przeprowadziła się do Warszawy. Później w Warszawie zamieszkał także jej syn Zygmunt II August (1520-1572), który w 1530 r został koronowany na szesnastego króla Polski.
W czasach Zygmunta II Augusta doszło do połączenia Polski i Litwy (1569 r) w jedno państwo. 1 lipca 1569 w Lublinie zawarta została Unia, która ostatecznie połączyła Koronę Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie w jedno państwo – Rzeczpospolitą Obojga Narodów, ze wspólnym królem, sejmem, pieniądzem i polityką zagraniczną. Odrębne pozostały prawa, wojsko, skarb i urzędy.
Faktycznie to było państwo trzech narodów, ponieważ do składu Wielkiego Księstwa Litewskiego wchodziła Ruś, nazywana później Ukrainą. Otóż w Koronie znalazły się Podlasie, Wołyń i Kijowszczyzna. Polska miała stolicę w Krakowie, a Litwa w Wilnie.
Posłowie na Sejm mieli spotykać się w połowie drogi, czyli właśnie w Warszawie. Tak więc już od czasów Zygmunta II Augusta Warszawa stała się ważnym miastem, bo tam się zbierał Sejm.
Zygmunt II August zmarł w 1572 w Knyszynie na Podlasiu. Zaznaczył się historycznie jako ostatni polski monarcha z linii męskiej dynastii jagiellońskiej królującej w ciągu 186 lat (1386-1572). Mówiono o nim, że to monarcha wyjątkowo stroniący od wojen. Mając potężną dyplomację i potężne wojsko, udało mu się przedłużyć „złoty wiek” Rzeczypospolitej.
Eugeniusz GOŁYBARD
na podstawie źródeł otwartych
