Otwarcie Konferencji zainaugurowali Dyrektor Studium Europy Wschodniej UW Jan Malicki i prof. dr hab. Helena Krasowska
W dniach 21 – 23 listopada w Bibliotece Publicznej im. Ignacego Krasickiego w Przemyślu odbyła się I Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. POLACY NA UKRAINE: Historia – Teraźniejszość – Przyszłość, zorganizowana przez Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego (przy wsparciu Departamentu Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą MSZ RP), głównym tematem której były kwestie związane z życiem i działalnością społeczności polskiej na Ukrainie, biorąc pod uwagę zarówno historyczne związki między Polską a Ukrainą, jak i współczesne wyzwania polityczne i społeczne.
Było to wydarzenie o charakterze interdyscyplinarnym, w którym uczestniczyło wielu znanych badaczy kwestii wschodnich, dyplomatów, ekspertów, naukowców zajmujących się historią, oświatą i socjologią, przedstawicieli środowisk polskiej społeczności Ukrainy, działaczy społecznych, dziennikarzy, aby omówić losy Polaków na Ukrainie oraz wyzwania, z jakimi obecnie się mierzą. Wśród nich byli też przedstawiciele Studium Europy Wschodniej, z dyrektorem Janem Malickim na czele. W pracy Konferencji wzięła też udział liczna delegacja z Kijowa z przedstawicielami korpusu dyplomatycznego na czele. Obecni byli: I radca Ambasady RP w Kijowie Jan Zdanowski, konsulowie Wydziału Konsularnego i Polonii w Kijowie Paweł Owad i Anna Babiak-Owad, a także prezes Związku Polaków Ukrainy Lesia Jermak.
Przedstawiciele korpusu dyplomatycznego Ambasady PR w Kijowie (na zdjęciu od lewej): konsulowie Wydziału Konsularnego i Polonii w Kijowie Paweł Owad i Anna Babiak-Owad, I radca Ambasady RP w Kijowie Jan Zdanowski
Konferencja obejmowała szerokie spektrum tematów, takich jak: socjolingwistyka, historia, kultura, współczesne problemy dokumentacji dziedzictwa kulturowego oraz relacje polsko-ukraińskie w różnych okresach historycznych.
Temat Polaków na Ukrainie był wielokrotnie przedmiotem badań różnych uczonych zajmujących się naukami humanistycznymi oraz społecznymi. Problematyka ta zasługuje ze wszech miar na coraz to nowsze opracowania oraz uzupełnienia „białych plam”. Na początku lat 90. XX wieku interesowało się nią spore grono uczonych, były organizowane konferencje, sympozja oraz spotkania naukowców i działaczy społecznych. Ukazało się wiele prac, tomów zbiorowych, mniejszych łub większych artykułów naukowych, popularno-naukowych, informacyjnych. W ostatnim dziesięcioleciu spadło zainteresowanie tą tematyką.
Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego pragnąć wypełnić tę lukę wydał tom „Polacy na Ukrainie. Od Powstania Styczniowego do XX wieku” oraz zorganizował I Międzynarodową Konferencję pod tym samym tytułem, mając na celu przede wszystkim pobudzenie badaczy do wspólnych działań oraz do wspólnych badań.
Stan i potrzeby rozwoju organizacji polskich, zrzeszonych w Związek Polaków Ukrainy, przedstawia prezes ZPU Lesia Jermak
Program obejmował wykłady inauguracyjne, panele eksperckie oraz tematyczne dotyczące m.in. sytuacji socjolingwistycznej Polaków na Ukrainie, historii i kultury polskiej, a także współczesnych metod dokumentacji polskiego dziedzictwa kulturowego. Ważnymi punktami konferencji były panele dotyczące kościoła rzymskokatolickiego na Ukrainie oraz publikacji na temat polskiego dziedzictwa w regionie.
Tematami dyskusji podczas konferencji były: dawne Kresy Wschodnie – dziedzictwo polskiej kultury na obecnych terenach Ukrainy; migracje i przesiedlenia Polaków w XX wieku, w szczególności po II wojnie światowej; rola Polaków w lokalnych społecznościach ukraińskich na przestrzeni wieków; współczesna sytuacja społeczności polskiej na Ukrainie – prawa, edukacja, życie kulturalne; wsparcie ze strony Polski: programy edukacyjne, stypendia, ochrona dziedzictw; wpływ wojny w Ukrainie na polską społeczność w tym kraju; ochrona polskich zabytków na Ukrainie; polskie szkoły, parafie i organizacje na Ukrainie; projekty wspierające relacje między Polską a Ukrainą.
Wydarzeniu towarzyszyła także wystawa dotycząca powstańców styczniowych w Przemyślu zorganizowana przez gospodarza – przemyską bibliotekę.
Uczestnicy mieli także okazję zapoznać się z bogatym dorobkiem wydawniczym SEW UW, w tym:
- „Polacy na Ukrainie. Od Powstania Styczniowego do XX wieku” – red. Helena Krasowska: Obszerne opracowanie na temat polskiej społeczności na Ukrainie, historii, współczesnych problemów oraz perspektyw na przyszłość.
- „Powstańcy styczniowi więzieni w Twierdzy Kijowskiej” – prof. dr hab. Stanisław Stępień: Książka poświęcona losom powstańców styczniowych przetrzymywanych w Kijowie.
- „Marchlewszczyzna 1925-1935” – prof. dr hab. Henryk Stroński: Studium o polskim rejonie narodowościowym w sowieckiej Ukrainie.
- „Zostali na Wschodzie. Słownik Inteligencji Polskiej w ZSRS 1945-1991” – red. dr Adam Hlebowicz: Trzytomowe dzieło dokumentujące losy polskiej inteligencji na terenach ZSRS.
- Monografia „Polacy w Naddniestrzu. Świadectwo zanikającego dziedzictwa”, – prof. dr hab. Helena Krasowska. Publikacja wydana przez Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego w 2024 roku, dokumentuje losy polskiej społeczności na terenie Naddniestrza – regionu o specyficznej sytuacji geopolitycznej i kulturowej.
Podsumując obfitą pracę Konferencji dyrektor Studium Europy Wschodniej UW Jan Malicki zaznaczył: „W naszej trzydniowej Konferencji poruszyliśmy nie tylko tematy historyczne, ale obszary różnych nauk, ze wszystkich regionów Ukrainy. Pierwsza Konferencja była ogólna, pewnie kiedyś dojdzie do systematyzowania. Dziękujemy za wsparcie MSZ Polski oraz Uniwersytetu Warszawskiego w badaniach nad Polakami i obecnością Polski w regionie, który kiedyś nazywano „ziemiami oddanymi”.
Konferencja była wyjątkową okazją do wymiany wiedzy i doświadczeń między badaczami, konsulami oraz przedstawicielami organizacji polonijnych.
Andżelika PŁAKSINA
(Zdjęcia autora)
PS
Niektóre z raportów opublikowanych w pierwszym tomie monografii „Polacy na Ukrainie. Od Powstania Styczniowego do XX wieku” zawierają nieścisłości dotyczące działalności organizacji polskich oraz danych o polskich mediach publikowanych na Ukrainie, o czym wkrótce napiszemy szerzej.
