& Idzie luty…podkuj buty albo:– obuj dobre buty, albo: Na luty wdziej dobre buty, albo: Spyta cię luty, czy masz dobre buty – to przysłowie ma kilka wersji, ale jedno znaczenie: przygotuj się, będzie ostra zima, mrozu i lodu nie zabraknie (ciepłe buty – rzecz naprawdę cenna w dawnych czasach – uchronią cię przed odmrożeniami, a w podkutych butach, tj. podbitych specjalnymi blaszkami, nie poślizgniesz się na oblodzonej drodze). Luty uchodził za najmroźniejszy miesiąc w roku, stąd jego nazwa: luty to dawny przymiotnik o znaczeniu ‘srogi, mroźny, ostry’. Kiedyś mówiło się nie tylko o lutej zimie i lutych mrozach, ale także o lutym zwierzu czy lutym rycerzu („Nie czyńże tego, luty rycerzu, lepiej od razu mnie zetnij!” – pisał Sienkiewicz).
& Jak nas zapewnia polska pisarka, Zofia Kossak, w przepięknej książce „Rok polski. Obyczaj i wiara”: „Polska mowa należy do wyjątków, które nie pozwoliły narzucić sobie łacińskich nazw miesięcy, zachowując swoje własne. Lipiec pachnie miodem, nie dbając o Juliusza Cezara; sierpień dzwoni sierpem, niepomny minionej chwały Oktawiana Augusta; marzec nie przynależy Marsowi, bogu wojny, ale bogini Marzannie. Ten szczegół podkreśla odrębność miesięcy polskich”.
& Przerębla czy przerębel? Przerębla to nie tylko otwór wyrąbany w lodzie pokrywającym jezioro, rzekę, staw itp., ale także, o zgrozo!, rzadki w polszczyźnie wyraz posiadający podwójny rodzaj gramatyczny: i żeński, i męski. Dlatego taż dla Jana łowiącego zimą ryby ta przerębla jest odpowiednio szeroka, a dla Adama ten przerębel może być zbyt mały. Ktoś powie ta przerębla, a ktoś inny zapisze ten przerębel. Jest żeńska przerębla i męski przerębel. Zimą, jeśli jesteśmy nad jeziorem, rzeką, stawem uważajmy nie tyle na gramatykę, ale tak po prostu, aby nie wpaść przez nieuwagę do przerębli bądź do przerębla. Niezależnie bowiem od tego, do jakiego otworu z zimną wodą wpadniemy (żeńskiego czy męskiego) wrażenie jest zawsze to samo – mało przyjemne!
& Pamiętajmy, że w Polsce obowiązuje przepis nakazujący stosowanie ujednoliconej pisowni tytułów czasopism. Dawniej pisaliśmy: „Tygodnik Powszechny”, „Język Artystyczny” (bo cały tytuł jest odmienny), ale: „Mówią wieki”, „Po prostu”(bo te tytuły się nie odmieniają). Od grudnia 2008 r. wszystkie tytuły czasopism piszemy tak samo – każdy człon wielką literą (oczywiście wyjąwszy spójniki i przyimki: „Tygodnik Powszechny”, „Język Artystyczny” „Mówią Wieki”, „Po Prostu”, „Typy Broni i Uzbrojenia”, „A To Polska Właśnie”.
