Tryzub to symbol znany od starożytności. Nie wiemy, co dokładnie oznaczał. Prawdopodobnie miał ukazywać pikującego sokoła.
Wokół pochodzenia tryzuba do dziś toczą się naukowe dyskusje. Nie ma w tej sprawie konsensusu. Archeologia i ikonograficzne źródła historyczne dostarczają nam niezbitych dowodów, że już w X wieku ten znak bity był na monetach i innych artefaktach związanych z dynastią Rurykowiczów, czyli skandynawskich założycieli Rusi Kijowskiej. Ale skąd oni czerpali inspirację?
O Rusi Kijowskiej możemy mówić tak naprawdę dopiero od II połowy X wieku, ale nad środkowym Dnieprem pojawiają się przedstawiciele dynastii Ruryka, czyli kogoś, kto pochodzi ze Skandynawii, już w końcu IX wieku. A pojawiają się z miejsca, do którego przybyli w wieku VIII, a może i wcześniej, a mianowicie na południe od jeziora Ładoga. Symbol władców plemion (prawdopodobnie wikingów zwanych Waregami i wywodzącej się z nich dynastii Rurykowiczów) pojawił się na terenach dzisiejszej Ukrainy w X wieku, kiedy grupa Skandynawów skierowała się na środkowy Dniepr i zaczęła narzucać atrybuty plemionom słowiańskim.
Trójząb symbolizuje suwerenność kraju poprzez wpisane w niego ukraińskie słowo воля – wolność. В stanowi lewy „ząb”, u dołu wpisane jest О, w środku Л, a w prawy „ząb” wpisane jest Я.
Tryzub zaczyna być bity na monetach, i innych przedmiotach, dopiero z chwilą, gdy książę Włodzimierz I – najsłynniejszy przedstawiciel rodu Rurykowiczów – przejmuje władzę nad Kijowem. Ten tryzub miał na początku taki mały środkowy pręcik, potem to zaczęło przyjmować formę ostrza włóczni, a potem syn Włodzimierza – Jarosław Mądry – przerobił to na taki potężny, dosyć płaski środkowy element, który kończył się okrągłym pierścieniem. Tę wersję przejęto wśród Rurykowiczów. Znak Rurykowiczów w X wieku jest zupełnym wyjątkiem w Europie. Nikt na monetach w ten sam sposób, jak zaczął to robić Włodzimierz, nie umieszczał tego rodzaju znaków.
Za czasów kolejnych książąt Jarosława Mądrego – tryzub stał się symbolem władzy państwowej. Pojawiał się na pieczęciach, pierścieniach, wisiorach, naczyniach, nagrobkach, a także w architekturze – na malowidłach ściennych i cegłach. Po rozpadzie Rusi na księstwa dzielnicowe i utracie przez Kijów roli stolicy w XIII wieku tryzub stracił znaczenie symbolu państwa.
Odpowiednio do konstytucji Ukrainy, ukraiński herb ma występować w dwóch odmianach: małej – żółty trójząb z czasów Włodzimierza Wielkiego na niebieskim polu, oraz wielkiej. Herb w odmianie wielkiej nie został oficjalnie zatwierdzony przez parlament, z powodów braku odpowiedniej liczby głosów i oporu niektórych frakcji parlamentarnych.
Według istniejącej propozycji, na wielkim herbie ma być przedstawiona tarcza z małym herbem, którą podtrzymują: z prawej (heraldycznie[a]) strony lew z godła Księstwa Halickiego, a z lewej Kozak z muszkietem, znak Hetmanatu (Ukrainy naddnieprzańskiej). U zwieńczenia herbu korona Włodzimierza Wielkiego.
