Na sali obrad
Na pograniczu
Region Lubelski znajduje się we wschodniej Polsce i obejmuje obszar pomiędzy Wisłą a Bugiem. Przez wieki były to tereny pogranicza, co sprzyjało wytworzeniu się specyficznej spuścizny duchowej i cywilizacyjnej, zawierającej elementy wielu narodowości i religii.
W pewnych okresach historycznych mieliśmy do czynienia z formowaniem się mitów kulturowych, w tym mitu kresów, i nie tylko po stronie polskiej. Problem w tym, że współczesne pogranicze żyje swoim życiem, ale zanika jego język – „język chachłacki”, bo tak potocznie określają go mieszkańcy różnych regionów Lubelszczyzny. „Chachłacki” jest zjawiskiem od dawien dawna rozpoznawalnym na Podlasiu, dawniej zwanym ziemią brzesko-drohicką. Posługują się nim również mieszkańcy Polesia i powiatu włodawskiego.
Dialekt jest odmianą języka polskiego, używanego przez większość obywateli kraju. Gwara także jest dialektem, ale używa jej mniejsza liczba ludzi na mniejszym terenie. Wyrazy wchodzące w skład dialektu nazywano dialektyzmami. Często pisarze porównując w swych powieściach ludzi zamożnych z chłopami zwracali główną uwagę ich mowę, ukazując w ten sposób różnice dzielące te dwie grupy społeczne. Działania mające na celu ukazanie tych różnic nazywano dialektyzacją.
Główny organizator - dyrektor Instytutu Filologii Słowiańskiej UMCS - prof. dr hab. Feliks Czyżewski
Gwary kresowe istnieją nie od dziś. Kształtowały się one w ciągu kilku stuleci. Obecnie Polacy mieszkają na kilku większych terytoriach, są to byłe obszary polskojęzyczne na ziemiach Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy, które kiedyś należały do Rzeczypospolitej. Uwarunkowania historyczne po drugiej wojnie światowej w dużym stopniu wpłynęły na kształtowanie języka ludności na tych terenach. Wieś kresowa utraciła większą część inteligencji polskiej. Wprowadzenie języka rosyjskiego jako urzędowego i represje polityczne za posługiwanie się polszczyzną zawęziły sferę jej użytkowania. Po kilku dziesięcioleciach życia w takich warunkach wśród polskiej ludności wiejskiej wykształciła się nowa inteligencja posługująca się mową o specyficznych cechach. Można wyodrębnić dwie kategorie cech: cechy regionalne i cechy gwarowe. Cechy regionalne - to odstępstwa od normy języka literackiego, które są rozpowszechnione na całym terytorium i w różnych odmianach języka kresowego. Za cechy gwarowe przyjmujemy zarejestrowane w żywej mowie ludności wiejskiej różnice w stosunku do języka literackiego mające systemowy charakter o wyższym lub szerszym zasięgu terytorialnym. Wchodzą tu także regionalizmy.
Wola Uchruska
Tym właśnie tematom poświęcono III Sympozjum Polsko-Ukraińskie na temat: „Gospodarka, kultura i język na pograniczu Polsko-Ukraińskim”, które odbyło się w dniu 28 maja 2010 r. w Gimnazjum im. Jana Pawła II w Woli Uhruskiej pod Lublinem. Organizatorami tego przedsięwzięcia byli: Instytut Filologii Słowiańskiej UMCS, Katedra Dialektologii Polskiej Uniwersytetu Łódzkiego, Kuratorium Oświaty w Lublinie, Gmina Wola Uhruska przy współpracy Starostwa Powiatowego we Włodawie, Collegium Ucrainicum – Katolicki Uniwersytet Lubelski im. Jana Pawła II oraz Uniwersytetu im. Łesi Ukrainki w Łucku. Patronat nad Sympozjum objęli Marszałek Województwa Lubelskiego oraz Starosta Powiatu Włodawskiego.
Sympozjum rozpoczęła Msza święta w kościele pw. Ducha Świętego w Woli Uhruskiej, pod przewodnictwem ks. kan. Jana Burasa – Wikariusza Generalnego Diecezji Łuckiej.
Uczestników i gości Sympozjum życzliwie przywitali uczniowie Gimnazjum im. Jana Pawła II w Woli Uhruskiej, którzy przygotowali wspaniały koncert, w którym zabrzmiały zarówno polskie, jak i ukraińskie piosenki. Niezwykle wzruszającym był moment wręczenia kierownictwu Gimnazjum medalu przyznanego mu przez Instytut Pamięci Narodowej.
Dr hab. Włodzimierz Osadczy z Centrum Ucrainicum KUL
Obrady plenarne zainaugurował jeden z głównych organizatorów dyrektor Instytutu Filologii Słowiańskiej UMCS - prof. dr hab. Feliks Czyżewski, który przywitał uczestników i otworzył III Sympozjum wyrażając nadzieję na owocną i pożyteczną pracę. Wójt Gminy Woli Uhruskiej Jan Łukasiuk opowiedział zebranym o niepospolitym charakterze gminy, znajdującej się na samym pograniczu. Politykę gospodarczą w powiecie włodawskim z perspektywy współpracy transgranicznej przedstawił zebranym starosta włodawski Janusz Adam Kloc.
Podczas obrad plenarnych wystąpili także: Henryk Wagner, wicekurator Oświaty w Lublinie z referatem pt.: „Języki słowiańskie w regionie lubelskim w szkołach ponadpodstawowych. Stan i perspektywy w kontekście współpracy transgranicznej”; prof. dr hab. Sławomir Gala, Uniwersytet Łódzki: „Język polski na Wschodzie”; ks. kanonik Jan Buras (diecezja łucka): „Aktywność Kościoła rzymskokatolickiego na Wołyniu na rzecz zachowania polskich miejsc pamięci”; ks. prof. dr hab. Józef Marecki (Papieski Uniwersytet Jana Pawła II w Krakowie, IPN w Krakowie): „Diecezja Łucka w Odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej”; ks. dr Waldemar Żurek (KUL): „Archiwalia diecezji łuckiej w zbiorach ABMK KUL w Lublinie. Przyczynki do historii Kościoła i Polaków na Wołyniu”.
Bardzo ciekawy referat na temat: „Kościół rzymskokatolicki w życiu religijnym i społecznym Wołynia” wygłosił dr hab. Włodzimierz Osadczy z Centrum Ucrainicum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Dalsza praca Sympozjum w sekcji, gdzie połączono dwa kierunki: językoznawczy i literaturoznawczy, przebiegała pod przewodnictwem prof. Hryhorija Arkuszyna z Uniwersytetu Wołyńskiego im. Łesi Ukrainki w Łucku, który rozpoczął tę część referatem zatytułowanym: „Teksty gwarowe zachodniej Ukrainy”.
Wśród wysoce poznawczych referatów, które wygłosili przedstawiciele Uniwersytetu Łódzkiego: dr Irena Jaros, dr Renata Marciniak, dr Katarzyna Sicińska, wymienić należy także referaty strony ukraińskiej reprezentowanych przez mgr Ludmiłę Czyruk i mgr Natalię Szulską z Uniwersytetu im. Łesi Ukrainki w Łucku zatytułwane: „Polonizmy w gwarach zachodnioukraińskich (na przykładzie leksyki entomologicznej)” oraz „Polonizmy w przezwiskach zachodniopoleskich”.
Sekcję literaturoznawczą Sympozjum reprezentowali: poetka, tłumacz dr Olena Krysztalska, tłumacz dr Tetiana Zełeńska z Łucka, poeta i muzyk Pawło Szczyryc’a z Kijowa, oraz autorka niniejszego reportażu z redakcji „Dziennika Kijowskiego”. Kuratorem tej sekcji jak i współorganizatorem Sympozjum był znany polski pisarz Zbigniew Fronczek - redaktor naczelny dwumiesięcznika „Lublin. Kultura i społeczeństwo”.
Grupa uczestników III Sympozjum z Ukrainy i Zbigniew Fronczek (C) - redaktor naczelny dwumiesięcznika „Lublin. Kultura i społeczeństwo”.
Każde z wystąpień wywoływało ożywioną dyskusję – wymieniano kontrowersyjne czasem opinie.
W podsumowaniu obrad głos zabrał dyrektor Instytutu Filologii Słowiańskiej UMCS - prof. dr hab. Feliks Czyżewski, który podkreślił ważną rolę tego rodzaju przedsięwzięć, które nie tylko zbliżają nasze narody, sprzyjają umocnieniu przyjaźni i współpracy, ale i pomagają w prowadzeniu badań naukowych w tej dziedzinie.
Prezentacja filmu „Zbliżenia” w reżyserii Adama Kulika zakończyła owocną i ciekawą pracę III Sympozjum.
Lublin
Równie interesującym był program kulturalno-edukacyjny, który przygotował pisarz i redaktor naczelny Zbigniew Fronczek dla sekcji literaturoznawczej. Szczególnie ciekawym i poznawczym było zwiedzanie miasta, które zadziwiło nas swoim niepowtarzalnym pięknem i majestatem. A jest tak, gdyż Lublin to jedno z najpiękniejszych i najstarszych miast w Polsce, założony w dalekim 1317 roku. Dlatego odczuwa się tu przedziwny klimat, gdzie na każdym kroku dotykasz historii. Stare Miasto – to jedna z najlepiej zachowanych starówek w Polsce, do której wchodzą prastary ratusz, Brama Krakowska, Bazylika Dominikanów i Kaplica Świętej Trójcy na Zamku Lubelskim. W tym mieście miało miejsce jedno z największych wydarzeń w historii Europy i Polski - Unia Korony i Litwy w 1569 roku, który przypomina pomnik Unii na Placu Litewskim.
Zamek Lubelski
Nowoczesny Lublin jest także ważnym centrum kultury, sztuki, nauki i nauczania. Ciekawe, że co piąty mieszkaniec miasta - jest studentem, a 40% ogółu mieszkańców to młodzież w wieku poniżej 35 lat. I nic dziwnego, bo w tym mieście znajdują się takie uczelnie jak: Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej, Akademia Medyczna i Rolnicza, Politechnika Lubelska i wiele innych.
Od wieków miasto słynie z licznych teatrów. Jednym z nich jest Teatr Dramatyczny im. Juliusza Osterwy, założony w 1886 roku i istniejący do dziś, do którego m.in. zawitała nasza grupa. W swoim repertuarze teatr ma takie znakomite przedstawienia jak „Dziady” Mickiewicza, „Biesy” Dostojewskiego, czy „Hamlet” Szekspira. Mieliśmy przyjemność oglądać sztukę współczesną „Bóg” Woody Allena, który zachwycił publiczność błyskotliwymi scenami, dobrą muzyką, fantastycznym światłem i filmową niemal zmianą akcji i planów.
Dużo wrażeń przyniosła nam eskapada do skansenu - Muzeum Wsi Lubelskiej, który znajduje się niemal w centrum miasta, a gdzie można obejrzeć wiejskie zagrody, karczmy, wiatraki, młyny, dwory i obiekty sakralne.
Podsumowując można powiedzieć, że Lublin jest naprawdę czarownym miastem, które gdy raz zobaczysz, zapamiętasz na długo i na pewno zechcesz odwiedzić ponownie!
Andżelika PŁAKSINA
