Kijowskie Polskie Zgromadzenie Szlacheckie „Zgoda” im. Mariana Malowskiego w bibliotece przy ulicy Zoji Hajdaj 5 zorganizowało wykład pracownika Muzeum Wojska Polskiego doktora historii Tomasza Szczepańskiego o Zbrodni Katyńskiej. Uczony opowiedział o bestialskich wydarzeniach z wiosny roku 1940, kiedy to na terytorium Rosji, Ukrainy, Białorusi funkcjonariusze NKWD rozstrzelali polskich jeńców wojennych, uwięzionych i przetrzymywanych w sowieckich obozach zagłady i więzieniach Zachodniej Białorusi i Ukrainy. Ich miejscem pochówku stały się m.in. Charków, Bykownia pod Kijowem, Kuropaty pod Mińskiem Litewskim, Ostaszków, Miednoje, Smoleńsk. W 2000 roku w Katyniu, Charkowie i Miednoje otworzono Polskie Cmentarze Wojenne, do których co roku przybywają z pielgrzymką rodziny pomordowanych. 21 września 2012 r. uroczyście otworzono Polski Cmentarz Wojenny w Kijowie-Bykowni, też regularnie odwiedzany, m.in. przez uczestników motocyklowego Rajdu Katyńskiego.
Oto, pokrótce, podstawowe dane dotyczące trzech obozów specjalnych, w których NKWD więziło 8402 oficerów Wojska Polskiego, 6006 policjantów, 189 strażników więziennych oraz 22 księży. Jedynie 395 z nich ominęła kara śmierci - zostali przewiezieni do obozu juchnowskiego.
KOZIELSK - KATYŃ
Obóz jeniecki w Kozielsku, w którym przetrzymywano w 1940 roku ponad 4,5 tysiąca polskich jeńców – ofice rów Wojska Polskiego, zlokalizowany był w budynkach poklasztornych ok. 250 km na południowy wschód od Smoleńska.
Likwidacja obozu rozpoczęła się 3 kwietnia 1940 roku. Codziennie, do 14 maja tegoż roku, jeńców przewożono z obozu drogą kolejową do stacji Gniazdowo, skąd autobusami więziennymi NKWD typu „czornyj woron” byli transportowani na miejsce zbrodni - lasu katyńskiego. Tam, po uprzednim związaniu rąk z tyłu i zarzuceniu płaszczu na głowę ofiary, funkcjonariusze NKWD strzelali w tył czaszki z pistoletów marki Walther. Zwłoki ofiar spoczywają w 8 mogiłach zbiorowych (4421 ciał). 28 lipca 2000 roku na miejscu kaźni, otwarto Polski Cmentarz Wojenny.
STAROBIELSK – CHARKÓW
Obóz jeniecki w Starobielsku był położony ok. 230 km na południowy wschód od Charkowa. Mieścił się na terenie byłego klasztoru. 1 kwietnia 1940 roku przetrzymywano w nim 3895 polskich jeńców - oficerów Wojska Polskiego.
Od 5 kwietnia do 12 maja 1940 roku jeńców wywożono (transportem kolejowym) na egzekucję do Charkowa. Tam, w więzieniu NKWD, wiązano jeńcom ręce z tyłu, po czym strzałem w tył głowy odbierano im życie. Ciała (3820), z zawiązanymi na głowie płaszczami, były wywożone w nocy do zbiorowych mogił w kompleksie leśnym pod Charkowem, ok. 1,5 km od wsi Piatichatki. 17 czerwca 2000 roku otwarto i poświęcono Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu.
OSTASZKÓW - TWER – MIEDNOJE
Obóz jeniecki w Ostaszkowie, położony ok. 250 km na północny zachód od Tweru, był największym obozem specjalnym, podległym Zarządowi ds. Jeńców Wojennych NKWD. Położony na wyspie Stołbnyj jeziora Seliger, w zabudowaniach poklasztornych, przeznaczony był do przetrzymywania polskich funkcjonariuszy Policji Państwowej i Policji Województwa Śląskiego.
Tomasz Szczepański
Akcja rozładowania obozu, czyli wymordowania jeńców, rozpoczęła się 4 kwietnia 1940 roku i trwała do 19 maja tegoż roku. Z Ostaszkowa byli transportowani koleją do siedziby NKWD w Kalininie (obecnie Twer), gdzie w piwnicach budynku, po uprzednim sprawdzeniu tożsamości, wykonywano egzekucję poprzez strzał w potylicę (pistoletem Walther). Następnie okręcano głowy płaszczami. Zwłoki wynoszono do ciężarówek, którymi wywożono je do lasu nieopodal wsi Miednoje(ok. 30 km od Tweru).
Na obszarze o łącznej powierzchni 1,7 ha, podczas prac ekshumacyjnych w 1991 roku, zlokalizowano 25 masowych mogił, w których spoczywają szczątki 6311 jeńców obozuostaszkowskiego. Na terenie tym 2 września 2000 roku został otwarty Polski Cmentarz Wojenny. W jego centrum - podobnie jak w Katyniu i Charkowie - znajduje się ołtarz i tablica z nazwiskami pomordowanych. Na mogiłach zostały ustawione 8-metrowe żeliwne krzyże. Wokół cmentarza biegnie aleja, wzdłuż której umieszczono tabliczki inskrypcyjne z danymi osobowymi zamordowanych policjantów.
***
W KRĘGU MALARSTWA
28 grudnia, ubiegłego roku, w 20. rocznice śmierci wyśmienitego malarza Marjana Malowskiego, w bibliotece przy ulicy Zoji Hajdaj 5 otwarto wystawę prac dwóch artystów – M. Malowskiego (1926 – 1993) i Borysa Kononenki, pseud. Guko (ur. 1944).
Pierwszy był etnicznym Polakiem, urodzonym w Tywrowie na Winniczczyźnie, żołnierzem II wojny światowej. Mieszkał w Kijowie. Był znakomitym grafikiem, znanym nie tylko w kraju, ale w Europie, USA, Kanadzie. Jego utwory znajdują się w kolekcjach kilku stanów. Są to pejzaże, portrety ludzi bliskich, rysunki, szkice, m.in. batalistyczne. Wystawę otworzył syn artysty, Marszałek Szlachty w Kijowskim Polskim Zgromadzeniu „Zgoda” im. Marjana Malowskiego Roman Małowski, który zapoznał zebranych z życiem i twórczością ojca.
Borys Guko jest wspaniałym malarzem-akwarelistą. Jego maniera twórcza to pożegnanie z realizmem i romantyzmem. Korzenie jego twórczości leżą w zwyczajach ludowych, folklorze ukraińskim i polskim.
B. Guko uważa, że jednym z największych twórców pochodzących z terenów Ukrainy był Józef Konrad Korzeniowski, Polak urodzony w Berdyczowie. On wyemigrował do Wielkiej Brytanii i stał się klasykiem marynistycznej powieści przygodowej. Tworzył w języku angielskim pod pseudonimem Joseph Conrad. Jego wspaniały utwór „Lord Jim” jest przetłumaczony na wiele języków świata.
Nasze Zgromadzenie już drugi rok ubiega się o nadanie imienia Konrada Korzeniowskiego tej bibliotece. Jednocześnie zwracamy się z apelem do wszystkich Polaków z instytucji polskich z prośbą o pomoc w zdobyciu książek wyżej wymienionego autora w języku polskim.
Igor SOKÓŁ
(Członek Kijowskiego Polskiego Zgromadzenia „Zgoda” im. Marjana Malowskiego)
