Rozmowa z Wandą J. Vujisić, prezesem Stowarzyszenia Polaków Zamieszkałych w Czarnogórze oraz prezesem Związku Bałkańskich Organizacji Polonijnych „Polonia Bałkanika”
- Polonia czarnogórska należy nadal do najmniej znanych w Europie…
- Polonia w Czarnogórze to w 99% to kobiety, które wyszły tu za mąż i założyły rodziny. Nasze panie żyją tu przeważnie w rodzinach mieszanych, głównie w miastach. Wtopiły się, chcąc nie chcąc, w miejscowe środowisko, szybko się asymilując, przyjmując tutejszy język, obyczaje, kulturę i kuchnię. Niektóre z nich mieszkają już w Czarnogórze ponad 40 lat, niektóre zaś wróciły do Polski, inne zamieszkały w byłych republikach Jugosławii.
Nasza Polonia, jak i inne na Bałkanach, nie jest emigracją ani polityczną, ani ekonomiczną. Przyjęło się o nas mówić, że jesteśmy emigracją sercową. Czarnogóra to piękny, górzysty kraj na południu Europy, ze śródziemnomorskim klimatem. Coraz więcej rodaków z kraju przyjeżdża tu na wakacje. Wielu z nich chce się tu osiedlić na stałe.
Polonia w Czarnogórze nie należy do największych, bo niewielka jest nasza republika (od 2006 r. oddzielne państwo). Powierzchnia Czarnogóry to tylko 13.812 km2. Jesteśmy rozsiani po całym kraju. Według danych statystycznych z roku 2003 było nas tu 57 osób. Do największych skupisk Polaków należą: stołeczna Podgorica (17 osób), Nikśić (13), Bijelo Polje (6), Tivat (5), Herceg-Novi (2) oraz po jednej osobie w: Budvie, Cetinju, Tuzi i Ulcinju.
Dowiedzieliśmy się później, ze źródeł nieoficjalnych, że na terenie naszej republiki mieszkają w znacznym rozproszeniu, w różnych osiedlach i wioskach, także inni nasi rodacy. Niestety, jak dotychczas, nie udało się nam z nimi skontaktować. Udało się natomiast powiększyć liczbę naszych członków. Wzrosła także liczebność naszej polonijnej rodziny. Według naszych danych, na koniec 2013 roku, w Czarnogórze mieszka 143 Polonusów, co oznacza prawie potrójny wzrost liczby tutejszej Polonii.
- Kiedy i jak doszło do powstania Waszego Stowarzyszenia?
- Pomysł powstania naszego Stowarzyszenia powstał w roku 2002 w czasie moich rozmów z ówczesnym konsulem RP w Belgradzie Józefem Kamińskim. Zrodził się pomysł powołania do życia organizacji skupiającej Polaków rozproszonych po całej Czarnogórze. Jej celem miała być integracja środowiska polonijnego oraz pielęgnowanie tożsamości narodowej.
Polacy z Czarnogóry
Pierwsze spotkanie Polaków mieszkających w Czarnogórze odbyło się 8 listopada 2003 roku w nadmorskiej miejscowości Sutomore, w hotelu „Nikśić”. Wzięło w nim udział 21 osób wraz ze swoimi rodzinami. Na naszym spotkaniu obecny był także, wspomniany wcześniej, konsul Józef Kamiński, który z całego serca poparł nasz pomysł. Powiedział m.in. że bardzo się cieszy z naszego pierwszego spotkania i ma nadzieję, że zaowocuje ono powołaniem do życia w Czarnogórze polonijnej organizacji. Tak doszło do powstania naszego Stowarzyszenia.
W pierwszym zarządzie Stowarzyszenia, obok mnie wybranej na prezesa, znaleźli się jeszcze: mgr inż. Zygmunt Hupka – jako wiceprezes (z Baru), Elżbieta Tutković – skarbnik (z Podgoricy) oraz przedstawiciele większych miast Czarnogóry: Krystyna Karpović Vuksanović (Bar), Teresa Medojević (Bijelo Polje), Katarzyna Nenezić (Nikśić), Stanisław Nikolić (Nikśić), Maryla Ćupić (Podgorica) i Teresa Tomaśević (Tivat).
- Jakie były Wasze następne działania?
- Nasze Stowarzyszenie zostało oficjalnie zarejestrowane w Ministerstwie Sprawiedliwości Czarnogóry 16 stycznia 2004 roku z siedzibą w Bijelo Polje, o czym poinformowaliśmy naszych członków na drugim zebraniu w Podgoricy, w dniu 5 czerwca 2004 roku w hotelu „Kerber”. Wśród zaproszonych gości obecni byli m.in. ambasador RP Tadeusz Diema, konsul Józef Kamiński oraz przedstawiciel czarnogórskiego MSZ Igor Bojanić.
Otrzymaliśmy też, z Urzędu Statystycznego Czarnogóry dokument o klasyfikacji działalności naszego Stowarzyszenia. Na mocy tego dokumentu staliśmy się pełnoprawną, pozarządową organizacją polonijną, która mogła prowadzić legalną działalność na terenie całej Czarnogóry. W roku 2010, przy pomocy ambasady RP, założyliśmy stronę internetową naszego Stowarzyszenia.
- Jakie są cele stojące przed Waszym Stowarzyszeniem?
-…troska o tożsamość narodową na obczyźnie. Najbardziej naturalną formą zachowania tożsamości narodowej są nasze częste kontakty z rodziną w kraju, wyjazdy dzieci na kolonie polonijne i obozy czy wreszcie udział studentów w różnych kursach języka polskiego. W czasie pobytu wakacyjnego w Polsce nasze dzieci i wnuki mają szansę poznania rodziny, zaprzyjaźnienia się ze swoimi rówieśnikami, jak również lepiej jeszcze nauczyć się swobodniej mówić po polsku.
Polki z Czarnogóry z ambasadorem RP Grażyną Sikorską (druga z prawej)
Inną formą pielęgnowania polskości na obczyźnie jest prężna działalność naszej organizacji, mającej na celu integrację wszystkich rodaków. My Polacy rozproszeni po całej Czarnogórze staramy się zbliżyć do siebie, poznać, podzielić się osiągnięciami naszych dzieci i wnuków, powspominać chwile spędzone w ojczyźnie czy wreszcie porozmawiać w swoim ojczystym języku.
Jedną z form pielęgnowania naszej tożsamości narodowej jest wydawanie własnego czasopisma. Pierwszy numer naszego „Głosu Polonii” trafił do rąk czytelników w grudniu 2008 roku razem z kalendarzem na rok 2009. Założenie naszego pisma było wydarzeniem historycznym dla naszego środowiska polonijnego. Było naszym „otwarciem okna” w stronę Polski. „Głos Polonii” wydawany jest dziś w nakładzie 200 egz. z finansowym wsparciem ambasady RP w Czarnogórze, a także i wsparciem Fundacji „Wspólnota Polska”. Ostatni, jubileuszowy numer, liczył 32 strony i cały był w kolorze. Nasze czasopismo posiada numer identyfikacyjny ISSN, który ułatwia nam międzynarodową identyfikację oraz zapewnia przechowywanie egzemplarzy w zbiorach bibliotek.
We wrześniu 2010 roku klub naszych studentów „Młoda Polonia” działający przy Stowarzyszeniu Polaków w Czarnogórze, wydał pierwszy numer biuletynu „Wakacje z Polską”. Biuletyn został zredagowany przez młodzieżowe kolegium redakcyjne. We wspomnianym numerze znalazły się ciekawe zapiski z wakacyjnych podróży do Polski.
Kolejną formą pielęgnowania polskości na obczyźnie jest nasza biblioteka i możliwość obcowania z polskimi czasopismami. Pomysł jej założenia zrodził się w roku 2008. Księgozbiór, dzięki wsparciu Fundacji „Semper Polonia” i Biblioteki Narodowej w Warszawie szybko się powiększał. Mając polską bibliotekę na terenie Czarnogóry czujemy ściślejszy związek z ojczyzną, bo posiadamy cząstkę polskości w zasięgu ręki.
Najważniejszą rolę w rozwoju i pielęgnowaniu polskości na obczyźnie są szkoły i wszelkiego rodzaju kursy, które dają możliwość kontaktu z językiem polskim i historią naszego narodu. U nas w Czarnogórze pierwszy kurs języka polskiego zorganizowany został w październiku 2010 roku, w północnej części naszego kraju, w miejscowości Bijelo Polje. Do dziś jest to jedyny tego typu kurs prowadzony w Czarnogórze. Jego organizatorem jest Stowarzyszenie Polaków w Czarnogórze. Do tej pory odbyły się cztery edycje kursu języka polskiego. Kurs prowadzimy ja i moja koleżanka, Teresa Medojević.
Najmłodsze Polki z Czarnogóry (fot. archiwum)
Ostatnią wreszcie formą pielęgnowania tradycji polskiej na obczyźnie są obchody polskich świąt narodowych oraz tradycji religijnych – takich jak: Boże Narodzenie czy Wielkanoc, w których biorą udział nasze całe rodziny z dziećmi z mieszanych związków. Dużą też rolę w utrzymaniu tradycji narodowej odgrywa ambasada RP i konsulat RP.
- A jak wygląda współpraca z innymi organizacjami polonijnymi?
- Jesteśmy członkiem Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych, organizacji zrzeszającej oraz integrującej organizacje polonijne Europy. W jej poczet zostaliśmy przyjęci w roku 2009. Jesteśmy również członkami, od roku 2011, Związku Bałkańskich Organizacji Polonijnych „Polonia Bałkanika” zrzeszającego organizacje polonijne z: Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Macedonii oraz Serbii.
Polonia czarnogórska była inicjatorem oraz organizatorem pierwszego spotkania Związku w Podgoricy. Nasza współpraca polega na wymianie doświadczeń, wzajemnej publikacji artykułów w czasopismach polonijnych organizacji w/w państw, prezentujących nasze życie i formy naszej działalności.
Współpracujemy ponadto z polskim MSZ, Stowarzyszeniem „Wspólnota Polska”, z Fundacją „Semper Polonia” oraz Senatem RP.
Rozmawiał Leszek WĄTRÓBSKI
