Jarosław Iwaszkiewicz
«Kultura - to podstawa, na której rośniemy my i wszystko, co nas otacza»
J. Iwaszkiewicz
Tradycyjnie, zgodnie ze swoim Statutem, Kijowskie Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe im. A. Mickiewicza rozpowszechnia wśród swoich członków nie konfliktotwórcze slogany teraźniejszości, a przebogate dziedzictwo kulturowe Polski.
Kolejny odczyt z tego cyklu, tym razem poświęcony twórczości wybitnego polskiego pisarza Jarosław Iwaszkiewicza, przeprowadziła członek zarządu stowarzyszenia, Zasłużona dla Kultury Polskiej Halina Biełousowa, zapoznając zgromadzonych w czytelni licznych polonofilów z ciekawymi faktami biograficznymi z życia pisarza i jego literackim dorobkiem.
Jarosław (w metryce Leon) Iwaszkiewicz urodził się 20 lutego 1894 roku we wsi Kalnik na Kijowszczyźnie (obecnie obwód winnicki) jako najmłodszy w wielodzietnej polskiej rodzinie, pochodzącej ze zubożałej szlachty. Światopogląd młodzieńca formował się pod wpływem ojca Bolesława Iwaszkiewicza, urzędnika i nauczyciela prywatnego, który brał udział w powstaniu styczniowym (1863 r.), co stało się przyczyną jego deklasacji i zmusiło go potem do pracy w charakterze księgowego w cukrowni.
Prowadząca wieczoru Halina Biełousowa
Matka Iwaszkiewicza, Maria z Piątkowskich, była bliską kuzynką Karola Szymanowskiego, który wywarł na młodego Iwaszkiewicza silny wpływ; m. in. odwiódł go od planów kompozytorskich i zapoznał z wieloma kierunkami w ówczesnej literaturze i sztuce.
Naukę rozpoczął Jarosław w roku 1902 w szkole w Warszawie, zaś w 1904 przeniósł się wraz z rodziną do Elizawetgradu (dziś Kirowograd), gdzie uczęszczał do liceum, poznając tam wielu uzdolnionych artystycznie kolegów, w tym dalekiego krewnego Heinricha Neuhausa.
W 1909 Jarosław z matką i siostrami przenosi się do Kijowa kontynuując naukę w liceum nr 4. Przyjaźni się z Karolem Szymanowskim. Podejmuje wakacyjną pracę korepetytora w Byszewach pod Łodzią.
Po zdaniu matury w 1912 r. Iwaszkiewicz rozpoczyna studia prawnicze na uniwersytecie w Kijowie. Jest jednocześnie słuchaczem szkoły muzycznej i konserwatorium kijowskiego. Studia trwają do roku 1918, kiedy to, w związku z rozszerzającym się rewolucyjnym chaosem na Kijowszczyźnie, rodzina Iwaszkiewiczów wyjeżdża do Warszawy.
Aczkolwiek w ciągu swych dalszych lat życia pisarz nie zrywa więzi z Ukrainą. Język ukraiński był drugim, po polskim, którym rozmawiał on od dzieciństwa.
Stało się tak, że na zdolnego młodzieńca zwracają uwagę. Jego umiejętności przydatne są różnym konfiguracjom polskiej władzy. Za czasów Piłsudskiego był sekretarzem marszałka Sejmu Macieja Rataja. Od 1927-1936 pracował w dyplomacji. W latach II wojny światowej działał w antyhitlerowskich strukturach Polski Podziemnej. Z ramienia Rządu RP w Londynie prowadził działalność socjalną wśród pisarzy i artystów, po Powstaniu Warszawskim udzielał schronienia dziesiątkom uchodźców, współpracował przy ratowaniu zabytków kultury.
Dziwne, lecz prosowiecki system totalitarny okazuje mu zaufanie i powierza mu tak kluczową ideologicznie posadę, jak prezes Zarządu Głównego Związku Zawodowego Literatów Polskich. Trzeba przyznać, że Iwaszkiewicz potrafił nie ustępować przed „włodarzami świata” i zawsze dążył do sprawiedliwości.
Bezpartyjny J. Iwaszkiewicz był do posłem na Sejm PRL I-VII kadencji, przewodniczącym Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju. Miał ogromny moralny wpływ na całe duchowe życie ówczesnej Polski.
W 1970 roku wręczają mu Międzynarodową Leninowską Nagrodę Pokoju. Wszystko to sprzyja wzrostowi jego niepopularności w polskim społeczeństwie. Jego imię usuwa się w ustronie.
Tak pokrótce przebiegało długie i barwne życie autora „Sławy i chwały” - rozpostarte między skrajnie różnymi epokami - w roku narodzin Iwaszkiewicza na tron wstąpił ostatni car Rosji - rok śmierci poety to już epoka wczesnej „Solidarności”.
Był niezwykle wybitną jednostką - prozaikiem, poetą, dramaturgiem, eseistą, krytykiem muzycznym i tłumaczem. Zostawił po sobie solidny dorobek twórczy. W jego twórczości wiedzie prymat apoteoza piękna sztuki i przyrody, zaduma nad sensem życia. Biograficzne szkice o F. Szymanowskim i F. Szopenie, artykuły krytyczne, wspomnienia-przekłady (w tym - T. Szewczenki, M. Bażana, M. Rylskiego) są wzorem umiejętności tworzenia.
Zmarł w 1980 r. w wieku 65 lat. Pochowany jest pod Warszawą w Brwinowie. Jego wieloletnia działalność twórcza i społeczna była i jest przykładem dobra i harmonii.
Niech nie ugaśnie pamięć o tym wybitnym synu Polski i Ukrainy.
Adaś WOJCIECHOWSKI
(Fot.: Dmitrij Michajłow)
