Wielka Czwórka Paryskiej Konferencji Pokojowej: David Lloyd George, Vittorio Emanuele Orlando, Georges Clemenceau i prezydent USA Woodrow Wilson
Pod rozkazami gen. Józefa Hallera zgrupowano znaczne siły. Ich trzon stanowiły: I korpus gen. Daniela Odry, 1 i 2 Dywizje Strzelców z Armii Polskiej we Francji, Grupa Operacyjna gen. Aleksandra Karnickiego, Lwowska Dywizja Piechoty oraz zgrupowanie gen. Wacława Iwaszkiewicza z podległą mu Grupą Operacyjną gen. Władysława Jędrzejewskiego i nowo sformowane 3 i 4 Dywizja Piechoty. Łącznie stan bojowy oddziałów polskich przewidzianych do działań wynosił około 50 tys. żołnierzy, 200 dział i 900 karabinów maszynowych.
Siły Armii Zachodnioukraińskiej zebrane pod dowództwem gen. Mychajła Omelianowycza-Pawlenki, posiadały w tym czasie około 44 tys. żołnierzy, 552 karabiny maszynowe i 144 działa.
W połowie maja 1919 wojska polskie rozpoczęły ofensywę w Galicji i na Wołyniu. 14 maja jako pierwsze uderzyły oddziały I Korpusu Armii Hallera, Grupa Operacyjna gen. Aleksandra Karnickiego oraz Lwowska Dywizja Piechoty. 15 maja weszło do akcji zgrupowanie gen. Wacława Iwaszkiewicza, uderzając z trzech stron na Sambor.
25 maja oddziały polskie doszły do linii Bolechów – Chodorów – Bóbrka – Busk. W tym samym czasie, 25 maja, armia rumuńska wraz z 4 Dywizją Strzelców Polskich rozpoczęła zajmowanie południowo-zachodnich terenów ZURL (Pokucia) z Kołomyją i Śniatynem. Część oddziałów ukraińskich (1 Brygada Górska UHA i Grupa „Hłyboka”) utraciła styczność z głównymi siłami i zmuszona była przejść na Zakarpacie, gdzie została internowana przez władze czechosłowackie.
Linia frontu w 1919 roku
Zmusiło to dowództwo UHA do przesunięcia oddziałów na południowy wschód Galicji, ograniczony rzekami Zbrucz – Dniestr. Po odpoczynku i reorganizacji oddziały UHA pod dowództwem gen. Ołeksandra Hrekowa 7 czerwca przystąpiły do kontrofensywy (ofensywa czortkowska). W ciężkich bojach udało im się odrzucić wojska polskie na linię Dniestr – Gniła Lipa – Przemyślany – Podkamień, co obudziło nadzieję na zwycięstwo i w konsekwencji spowodowało odrzucenie polskiej propozycji przymierza i utworzenia linii demarkacyjnej, zwanej linią Delwiga.
W niedługim czasie jednak siły UHA zostały ponownie wyparte na pozycje wyjściowe nad Dniestrem i Zbruczem. 28 czerwca 1919 armia polska przełamała front pod Jazłowcem i 16 lipca zmusiła siły UHA do wycofania się za Zbrucz, na teren URL. Oddziały UHA zostały użyte w celu wsparcia wojsk URL w walce z bolszewikami. Już 25 lipca na antybolszewicki front ruszył II Korpus Halicki, a reszta UHA wyruszyła 2 sierpnia 1919 (operacja kijowska).
Po zajęciu Lwowa, 22 XI 1918 r. polskie władze wojskowe zatrzymały jako zakładników ukraińskich polityków: Juliana Romanczuka, Kyryła Studynśkiego, Wołodymyra Ochrymowycza, Wołodymyra Starosolskiego, Iwana Kiweluka, Wołodymyra Baczynśkiego, Iwana Kurowcia. Następnie rozpoczęto akcję internowania w obozach Ukraińców „podejrzanych o działalność na szkodę państwa polskiego”, w tym urzędników ZURL oraz żołnierzy Armii Halickiej. Utworzono obozy internowania m.in. w Brześciu, Dąbiu, Dęblinie, Kaliszu, Lwowie, Modlinie, Pikulicach, Przemyślu, Strzałkowie, Szczypiornie, Tarnopolu, Tomaszowie, Wadowicach, Wiśniczu. W końcu 1919 w obozach przebywało ogółem ok. 23-24 tysiące internowanych Ukraińców, a w sumie przewinęło się przez nie około 100 tysięcy Ukraińców. Około 20-25 tysięcy zmarło w obozach, głównie wskutek epidemii tyfusu i czerwonki.
Ołeksandr Petrowycz Hrekow (ur. 3 grudnia 1875 we wsi Sopicz guberni czernihowskiej – zm. 8 grudnia 1958 w Wiedniu) – ukraiński wojskowy, generał-chorąży Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej. Ukończył prawo na Uniwersytecie Moskiewskim, a w 1905 Mikołajewską Akademię Sztabu Generalnego. Od 1916 był generałem-majorem Armii Imperium Rosyjskiego. Na przełomie 1918/1919 był ministrem obrony URL i pierwszym atamanem nakaźnym Armii Czynnej URL. W lipcu 1919 w związku z konfliktem z władzami Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, wyjechał z rodziną do Rumunii, później do Austrii, gdzie osiedlił się na stałe. Jesienią 1948 zatrzymany przez Smiersz w Wiedniu, skazany na 25 lat łagru, więziony w zespole obozów koncentracyjnych Ozierłag pod Tajszetem. W 1956 uwolniony, powrócił do Wiednia.
Dekretem Naczelnika Państwa z 10.I.1919 zlikwidowano Polską Komisję Likwidacyjną i Tymczasowy Komitet Rządzący. Na ich miejsce powołano Komisję Rządzącą dla Galicji, Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spisza. 7 marca 1919 rozporządzeniem Rady Ministrów ustanowiono Generalnego Delegata Rządu dla b. Królestwa Galicji i Lodomerii, który przejął kompetencje namiestnika Galicji, wyłączając z jego jurysdykcji radę szkolną, dyrekcję skarbu, zarząd lasów i dóbr państwowych. Generalnym delegatem rządu z siedzibą we Lwowie został mianowany Kazimierz Gałecki.
Ustawą z 30 I 1920 rozwiązano Sejm Krajowy Galicji i Wydział Krajowy, wprowadzając tymczasowy samorząd. Delegat generalny rządu pełnił urząd do 1 września 1921, do wejścia w życie podziału b. Królestwa Galicji i Lodomerii na województwa (krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie) i likwidacji Namiestnictwa Galicji.
Paryska konferencja pokojowa zatwierdziła 25 VI 1919 administrację tymczasową Polski na terytorium Galicji Wschodniej. Państwa Ententy i organy przez nie wyłonione (Rada Ambasadorów, Rada Ligi Narodów) do 14 marca 1923 uznawały Galicję Wschodnią za terytorium sporne, nie należące do państwa polskiego, nad którym suwerenność sprawują państwa Ententy na mocy traktatu pokojowego Ententy z Austrią. Ententa nigdy nie uznała również de iure Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej.
Mychajło Omelianowycz-Pawlenko, (ur. 8 grudnia 1878 r. w Tyflisie, zm. 29 maja 1952 r. w Paryżu) - ukraiński generał i działacz niepodległościowy.
Ukończył szkołę oficerską. Absolwent Mikołajewskiej Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu. Po proklamowaniu w 1917 r. Ukraińskiej Republiki Ludowej, tworzył zręby armii URL. Po zawarciu rozejmu z Polską oraz wtargnięciu na ukraińskie i polskie terytorium Armii Czerwonej, a następnie po zawarciu polsko-ukraińskiej umowy sojuszniczej, oddziały jemu podporządkowane tym razem broniły Lwowa przed bolszewikami i były bardzo pozytywnie oceniane przez m.in. Józefa Piłsudskiego. Po zakończeniu wojny przebywał w Warszawie. Został na żądanie sowieckie zmuszony na przełomie 1921/1922 r. do opuszczenia Polski. Generał zamieszkał w Pradze, a potem w Paryżu
W odniesieniu do terytorium Galicji Wschodniej próbowała wprowadzić rozwiązania prowizoryczne, długoletniego (25 lat) mandatu dla Polski na zarządzanie Galicją, przy zapewnieniu temu terytorium statusu autonomii terytorialnej. Po upływie okresu mandatu miało nastąpić rozstrzygnięcie plebiscytowe.
Intencją polityczną państw Ententy w czasie podejmowania tych rozstrzygnięć, było zachowanie terytorium Galicji Wschodniej dla białej Rosji. Polska sprzeciwiała się tym koncepcjom, jednocześnie realizując na administrowanym terytorium politykę faktów dokonanych, integrujących je z państwem polskim.
Gen. Aleksander Karnicki- zdolny oficer, uczestnik wielkich wojen XX wieku
Po utrwaleniu się władzy sowieckiej w Rosji i uwiądzie oczekiwań na restytucję Rosji nie bolszewickiej, 15 III 1923 Rada Ambasadorów uznała suwerenność Polski na terytorium Galicji Wschodniej, przy zastrzeżeniu wprowadzenia przez Polskę statusu autonomicznego dla tego terytorium, czego surogat stanowiła ustawa o samorządzie wojewódzkim z września 1922, stwierdzająca już w samym tytule szczególny charakter terytorium Galicji Wschodniej w ramach państwa polskiego.
W związku z decyzją Rady Ambasadorów, przebywający na emigracji w Wiedniu rząd ZURL rozwiązał się 15 marca 1923 roku.
Adam JERSCHINA
ajer@ukr.net
