Obecny kustosz historycznej pieczęci Oksana Kozinkiewicz (kierownik działu Muzeum Sztuki Europejskiej XIV-XVIII w. – palac Potockich) i organizator imprezy, dyrektor Biura MSPPU Switłana Genina
25 listopada 2019 r. w Muzeum Historii Kijowa w ramach cyklu „Koktajle artystyczne” odbyło się spotkanie pt. „Unia Lubelska w Literaturze i Sztuce”, zorganizowane przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Przedsiębiorców Polskich na Ukrainie (MSPPU) oraz Wydział Konsularny Ambasady RP w Kijowie. Wydarzenie uroczyście zainaugurował Konsul Rzeczypospolitej Polski w Kijowie – Pan Przemysław Pierz, podkreślając znaczenie dla teraźniejszości dziedzictwa historycznego, a zwłaszcza tematu Unii Lubelskiej. Do przemówienia Konsula dołączyli Prezes MSPPU Piotr Ciarkowski oraz dyrektor Switłana Genina, którzy poparli ten wątek.
Pani Tatiana Czuża, kandydat nauk filologicznych oraz kwalifikowany tłumacz, przygotowała niezwykle interesującą i pouczającą lekcję, która obejmowała chronologię wydarzeń, związanych z Unią Lubelską, jej znaczeniem dla dziejów dalszego budowania państw europejskich oraz konsekwencje tych wydarzeń w literaturze i sztuce, w szczególności w twórczości znanego polskiego malarza Jana Matejki. Dodatkową atrakcją do lekcji Pani Tatiany stało wystąpienie Oksany Kozinkiewicz - eksperta sztuki, Kierownik Wydziału Sztuki Europejskiej XIV-XVIII wieku „Pałac Potockich” Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki, która przedstawiła pamiątkę rodzinną - pieczęć z odciskiem „Komitet «Unii Lubelskiej» Matejki”.
Podsumowując koniec roku 2019 jako roku 450–lecia Unii Lubelskiej, chcielibyśmy jeszcze raz podkreślić znaczenie tego historycznego wydarzenia.
450 lat temu, dzięki podpisaniu Unii Lubelskiej, powstało państwo europejskie – Rzeczpospolita Polska. To kluczowe wydarzenie w historii Polski i Litwy. Unia to nie tylko system polityczny o znaczeniu historycznym, ale także niekończące się źródło inspiracji dla artystów, poszukujących szerokich możliwości, sposobów przekazywania detali, nastrojów, realiów politycznych Polski i Litwy.
Jan Matejko – wybitny polski malarz, również nie pozostał obojętny i postanowił namalować obraz z okazji 300-tnej rocznicy Unii Lubelskiej. Ogromne płótno o wymiarach 2,98 x 5,12 m i farby do którego zakupił w Paryżu. Pierwsze szkice obrazu zostały opublikowane w roku 1866.
Z tego płótna rozpoczęła się seria prac przedstawiających kluczowe wydarzenia historyczne, które dla Polaków było tworzeniem przyszłości ich państwa. Wielkość obrazów Jana Matejki z nieznaną dotychczas ekspresją przekazywała ludziom blask dawnej Rzeczypospolitej. W potężnej symfonii kolorów i form wskrzeszeni zostali królowie, wojownicy, zwycięstwa i klęski, które miały niezwykle ważne skutki historyczne. Dzięki tysiącom kolorów obraz wielkich wydarzeń z przeszłości rozpala współczesnego widza.
Obraz „Unia Lubelska” wystawiony w Krakowie w roku 1869, a zatem w Salonie Paryskim w roku 1870 przyniósł Janowi Matejce Krzyż Legii Honorowej oraz Złoty Medal. Z czasem płótno to wystawiono w Wiedniu, Pradze oraz Londynie.
Niezwykły sukces i podziw wywołany pracą Malarza rozprzestrzeniał się na całą Galicję. Nabycie tego obrazu staje się dla mieszkańców Galicji kwestią honoru. W nagłówkach „Przeglądu Polskiego” Stanisław Tarnowski zauważył, że obraz J. Matejki „Unia Lubelska” powinien być wystawiony w Sejmie Galicyjskim (obecnie budynek Lwowskiego Narodowego Uniwersytetu im. I. Franki).
Uczestnicy „Koktajlu artystycznego”
Właśnie ten okres łączy naszą rodzinę (Sas, Zborowski, Żyrko, Kozinkiewicz) ze wspaniałym płótnem Jana Matejki „Unia Lubelska”. Wiadomo, że moja prababcia - Sofia Sas i jej przyjaciółki zainicjowały zbiórkę pieniędzy. M. Goszkowski pamięta to wydarzenie w następujący sposób: „Grono kilku znanych kobiet porusza myśl zakupienia ze składek publicznych obrazu Unii Lubelskiej”. W Dzienniku Polskim z dnia 6 października 1874 r. opublikowano wzmiankę o tym, że we Lwowie powstał „Komitet do zakupu Unii Matejki”. Z tego okresu pochodzi dokument, który został opatrzony pieczęcią z napisem: «Komitet „Unii Lubelskiej” Matejki». I tak się stało, udało się im zebrać niezbędne fundusze - 18 000 reńskich złotych i nabyć płótno w 1877 r., które następnie zostało wystawione w Narodowej Instytucji im. Ossolińskich „Muzeum Książąt Lubomirskich”. W nagrodę za zaangażowanie w zakup słynnego płótna „Unia Lubelska” moja prababcia Sofia otrzymała wspomnianą pieczęć.
Teraz płótno „Unia Lubelska” stanowi własność Muzeum Narodowego w Warszawie i jest przechowywane w Muzeum Lubelskim. W końcu krąg się zamknął. Obraz powrócił w to miejsce, gdzie słynny dokument został podpisany.
Wybitny Polak - Jan Matejko który był i pozostaje architektem patriotycznej świadomości Polaków, stał się Henrykiem Sienkiewiczem w malarstwie. A nasza rodzinna relikwia - pieczęć «Komitet „Unii Lubelskiej” Matejki», przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Prababcia Sofia Sas wręczyła ją swojej córce Marii Zborowskiej. Później pieczęć, która cudem przetrwała 10 lat w obozach NKWD na Syberii, otrzymał mój dziadek Władimir Żyrko. Z biegiem czasu przekazał on pieczęć mojej matce - Oksanie Kozinkiewicz.
dr med. Halina KOZINKIEWICZ
