Pomimo trwającej wojny na Ukrainie, w Żytomierzu w dniach od 29 września po 2 października 2023 roku odbyły się XV Dni Kultury Polskiej. Jubileuszowe Dni były poświęcone obchodom 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, przy wsparciu Żytomierskiej Rady, Żytomierskiej Obwodowej Administracji Państwowej, Żytomierskiej Rady Miejskiej, Fundacji Wolność i Demokracja.
XV Dni Kultury Polskiej i XXVIII Międzynarodowy Festiwal „Tęcza Polesia”, objęte zostały honorowym patronatem marszałka Senatu RP Tomasza Grodzkiego, Pełnomocnika Rządu do spraw Polonii i Polaków za Granicą Ministra Jana Dziedziczaka, Marszałka Województwa Śląskiego Jakuba Chełstowskiego, Marszałka Kujawsko – Pomorskiego Piotra Całbeckiego oraz Stowarzyszenie Kongres Oświaty Polonijnej. Medialnego patronatu imprezy podjęły się: TVP Polonia, Federacja Mediów Polskich na Wschodzie, Sojuz TV, TV Polacy Żytomierszczyzny, Dziennik Kijowski, czasopismo Tęcza Żytomierszczyzny.
Jest to jedna z najważniejszych imprez na Ukrainie i na stale wpisała się w kalendarzu dla społeczności polskiej. Dodatkowym ich atutem jest to, iż odbywają się na Żytomierszczyźnie, będącej prawdziwą wyspą polskości – mieszka tu największa w Ukrainie liczba Polaków. Brak alarmów rakietowych pozwolił, że impreza odbyła się według planu i nie zabrakło festiwalowych koncertów, wystaw i oczywiście uroczystej akademii. Ponadto, w ramach obchodów uczczono pamięć ofiar „polskiej operacji NKWD” i politycznych represji.
STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE
W ciągu swojej wieloletniej historii Dni Kultury Polskiej i Festiwal "Tęcza Polesia" przyczyniły się do podpisania wielu umów partnerskich pomiędzy podmiotami samorządowymi z Polski i z Ukrainy: Płock i Żytomierz (2013 r.), Bytom i Żytomierz (2016 r.), Województwo Śląskie i Obwód Żytomierski (2015 r.).
Co roku delegacje biorą udział w Dniach Kultury w Żytomierzu. Warto dodać, że międzynarodowa współpraca między Żytomierzem i Płockiem, Żytomierzem i Bytomiem oraz obwodem Żytomierskim i Województwem Śląskim zostały zainicjowana i nadal jest wspierane właśnie przez ŻOZPU. Nawiązane kontakty stały się źródłem wielu ważnych przedsięwzięć, w tym Dni Kultury Polskiej na Ukrainie, Piknik Europejski w Płocku, Europejski Kongres Gospodarczy (Katowice), Festiwalu „Kolędnicy z Żytomierza” (Woj. Śląskie), akcji „Zapal znicz na Cmentarzu Polskim w Żytomierzu”, „Lato z Polską” i „Z Polską w sercu!” oraz innych ciekawych przedsięwzięć.
Województwo śląskie i obwód żytomierski łączą wieloletnie relacje partnerskie. W tym roku stosunki dwustronne zostały potwierdzone podpisaniem prolongacji porozumienia o współpracy i rozwoju przyjaznych stosunków pomiędzy Województwem Śląskim a Żytomierską Obwodową Administracją Państwową na kolejny okres 5 lat.
W KRĘGU NAUKI I HISTORII
Tradycyjnie Dni Kultury Polskiej rozpoczęły się w Szkole Muzycznej nr 1 im. Borysa Latoszyńskiego. Uroczystości zainaugurowano wyrazami wdzięczności i złożenia hołdu poległym Obrońcom, którzy oddali życie za naszą przyszłość. Otworzyła Dni Kultury Polskiej Wiktoria Laskowska-Szczur dziękując wszystkim zaangażowanym za wieloletnią współpracę. Walentyna Chudowska, dyrektor szkoły wyraziła słowa wdzięczności wszystkim Polakom, którzy z miłością i szacunkiem traktowali nasze dzieci i matki, robili wszystko, aby Ukraińcy czuli się na polskiej ziemi jak w domu.
„Artysta – Kultura – Wymiary Czasu”
Materiały Międzynarodowego Naukowego czytania przeprowadzonego pod takim hasłem oraz prezentacja zbiorowej pracy dotyczyły aktualnych problemów funkcjonowania twórców na pograniczu wielokulturowym szeroko rozumianego regionu Wołynia-Żytomierszczyzny, w czasowej przestrzeni XIX-XXI wieku. Jest to szeroko zakrojona tematyka obejmująca Takie zagadnienia jak: wpływy wzajemne historii a twórcy; kwestie z dziedziny nauczania różnych sztuk, w tym muzyki; publikacje dokumentów, wspomnień, portretów twórczych. Dziesięciolecie Muzeum Borysa Latoszyńskiego, obchodzone właśnie w 2023 roku, stanowiło m. in. okazję do namysłu nad sposobami zachowania ciągłości tradycji kultury w dzisiejszych warunkach.
Z TORUNIA DO ŻYTOMIERZA. WYSTAWA O KOPERNIKU
W ramach święta Kultury Polskiej w Ukraińskim Domu Kultury otwarto wystawę „Z Torunia do gwiazd. Mikołaj Kopernik w zbiorach ikonograficznych Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu”. Otworzyła ekspozycję i zaznajomiła obecnych z wybitnym uczonym Wiktoria Laskowska: „Mikołaj Kopernik to jeden z najwybitniejszych naukowców wrzęch czasów, dyplomata, lekarz i niższy duchowny katolicki, doktor prawa kanonicznego, strateg wojskowy, kartograf i filolog. Twórca heliocentrycznego modelu. Oraz nasz wielki Rodak” – zaznaczyła.
Uczniowie Polskiej Szkoły Sobotnio-Niedzielnej im. I.J. Paderewskiego i teatru ModernPol zaprezentowali sylwetkę Mikołaja Kopernika, a zatem koncert polskich i ukraińskich utworów w wykonaniu szkół muzycznych upięknił uroczystość.
Wystawa została udostępniona dzięki współpracy ŻOZPU i Marszałka Kujawsko-Pomorskiego Województwa.
KONCERTY
Wzruszający koncert „Preludium Fryderyka Szopena i sztuki dziecięce Wiktora Kosenki: nieoczekiwane paralele” w wykonaniu uczniów i nauczycieli odbył się w Szkole muzycznej im. B. Latoszyńskiego. W repertuarze znalazły się utwory z kanonu polskiej muzyki kameralnej. Koncert poprowadziła dr Irena Kopoć.
Znakomity koncert „Szlakiem Paderewskiego” przygotowali uczniowie i nauczyciele Szkoły Muzycznej „Harmonia”. Słuchacze docenili staranność, precyzję i kunszt wykonania trudnych utworów mistrza Ignacego Jana Paderewskiego oraz Fryderyka Szopena. W słowie wiążącym widzowie zapoznali się z życiem i twórczością naszego wybitnego rodaka. Dodać należy, że na fasadzie szkoły widnieje tablica pamiątkowa I. J. Paderewskiego kompozytora i działacza niepodległościowego.
PAMIĘĆ I ODPOWIEDZIALNOŚĆ
„Operacja polska” NKWD i łączące się z nią represje to niełatwy temat, zwłaszcza na Żytomierszczyźnie, gdzie niemal każdą rodzinę dotknęły tamte tragiczne wydarzenia.
Polacy Żytomierza w rocznicę „polskiej operacji NKWD” uczcili pamięć ofiar politycznych represji XX wieku składając kwiaty i zapalając znicze przy czarnym krzyżu. Do hołdu dołączyli przedstawiciele władz, społeczeństwa i duchowieństwa.
„Terror i represje dotknęły niemal wszystkie warstwy Ukraińców: naukowców, polityków, wojskowych, księży, przedstawicieli kultury, chłopstwo. Szczególnie dotkliwe były masowe represje przeprowadzane przez reżim stalinowski i jego zwolenników na Ukrainie w latach trzydziestych XX wieku. Tutaj, w tym miejscu pochowano torturowanych i niewinnie zastrzelonych i o każdym z nich pamiętamy” – powiedział Wiktor Klimiński, sekretarz Rady Miejskiej Żytomierza.
„Od dwóch lat Żytomierski Obwodowy Związek Polaków na Ukrainie stara się o pozwolenie na umieszczenie pod krzyżem pamięci ofiar represji komunistycznych tablicy w języku polskim. Jest to zgodnie z Konstytucją Ukrainy i Ustawą „O mniejszościach narodowych na Ukrainie”. Chcemy uczcić pamięć tych, u których zabrano życie tylko za to że nie wyrzekli się swojej tożsamości, zabrano prawo do pogrzebu i do ostatniej modlitwy... Tutaj leży mój dziadek Józef Laskowski, mam dokumenty z Żytomierskiego Archiwum Państwowego. Pamiętamy i czcimy pamięć!”- zaznaczyła Wiktoria Laskowska-Szczur.
Aleksander Duszko z Żytomierskiej Obwodowej Administracji zapewnił, że dołożą starań, aby kwestia umieszczenia tablicy była rozwiązana.
Modlitwę poprowadził ks. Kanonik Wiktor Makowski. „To miejsce jest polane krwią wielu męczenników, którzy byli w bestialski sposób zamordowani przez „ruski mir”. Historia kołem się toczy. Warszawa też o tym bardzo dobrze pamięta jeszcze z czasów Katarzyny II. I teraz doświadczamy znowu tego samego, tego „ruskiego mira”, który niszczy, przynosi śmierć, który zabija” – podsumował ks. Wiktor Makowski, proboszcz parafii św. Wacława w Żytomierzu.
Wiązanki kwiatów i znicze pojawiły się również na Cmentarzu Polskim na grobach Jana Paderewskiego i polskich żołnierzy poległych w 1920 roku.
FESTIWAL TĘCZA POLESIA
XXVIII Międzynarodowy Festiwal Kultury Polskiej „Tęcza Polesia” w Filharmonii Żytomierskiej rozpoczął się odśpiewaniem hymnów narodowych w wykonaniu ukraińskiej orkiestry wojskowej Instytutu Wojskowego im. S. Korolowa, solistka Katarzyna Kłosowska, po czym na scenę zaproszono gości honorowych. Wiktoria Laskowska-Szczur zaznaczyła, że „W Żytomierzu co roku zawsze czekają na Dni Kultury Polskiej. Życie trwa dalej pomimo wojny. Tutaj to życie bije. A organizujemy Dni Kultury Polskiej, żeby podtrzymać wszystkich na duchu, żeby być razem z naszymi rodakami. Dziękuję wszystkim tym, którzy przybyli do Żytomierza, aby podzielić się swoim talentem oraz wyrazić swoje przywiązanie do ojczyzny”.
„Ukraina odczuwa dziś ogromną solidarność ze strony Polski. Chcę przede wszystkim podziękować za to wsparcie, które okazał naród polski w czasie tych trudnych czasów, jakie przeżywa dziś Ukraina. Jesteśmy wdzięczni narodowi polskiemu za to, że dali nam wszystko, co mieli. Dali schronienie naszym kobietom i dzieciom. Wszyscy doskonale wiemy, kto jest prawdziwym bratem naszego narodu” – zaakcentował w przemówieniu do zebranych sekretarz Rady Miasta Żytomierza Wiktor Klimiński a zatem przekazał pamiątkowy dyplom dla Wiktorii Laskowskiej-Szczur.Za wysiłek przygotowania tak wspaniałego święta słowa wdzięczności i uznania wyraził Aleksander Piwowarski z Żytomierskiej Obwodowej Administracji Wojskowej.
Zostały odczytane listy gratulacyjne do organizatorów i uczestników festiwalu nadesłane przez marszałka Senatu RP prof. Tomasza Grodzkiego i sekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Jana Dziedziczaka.
Zespół Pieśni i Tańca „Polanie znad Dniepru” na zaproszenie prezes Związku Polaków Obwodu Żytomierskiego Wiktoria Laskowskiej wzięli udział w XV Dniach Kultury Polskiej na Ukrainie w XXVIII Międzynarodowym Festiwalu Kultury Polskiej „Tęcza Polesia”
Marszałek Senatu w liście zaznaczył m. in.: „Gratuluję zorganizowania kolejnych edycji Dni Kultury Polskiej „Tęcza Polesia” oraz Festiwalu Kultury Polskiej „Tęcza Polesia”. Wpisały się w one już na trwałe w krajobraz wydarzeń kulturalnych Ukrainy, przeznaczonych przecież nie tylko dla mniejszości polskiej. Dostarczają uczestnikom po obu stronach sceny wielu wrażeń i wzruszeń, przyczyniając się do zachowania i rozwoju polskiej kultury. Chciałbym życzyć wszystkim artystom, uczestnikom i organizatorom cudownych chwil spędzonych w niezapomnianej atmosferze pomimo dramatu wojny, jako dotknął Ukrainę. Niech to święto kultury będzie odskoczną od tego co złe, smutne i trudne”.
Minister Jan Dziedziczak zaś uwydatnił: „Wieloletnie zaangażowanie Państwa w odrodzenie i rozwój polskiej kultury na Ukrainie, w tym umacnianie dumy i przynależności do Narodu Polskiego, zasługuje na ogromny szacunek i uznanie. Po agresji Rosji na Ukrainę nie zaprzestaliście Państwo aktywności i podejmujecie działania na miarę obecnych możliwości. Z tym większą troską i uwagą pochylam się nad działalnością Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie, a objęcie Patronatem Honorowym tegorocznych uroczystości jest dla mnie przyjemnością”.
Na ręce prezes ŻOZPU Wiktorii Laskowskiej nadeszły listy gratulacyjne od województw Kujawsko-Pomorskiego i Śląskiego oraz miast partnerskich Płocka, Bytomia i Gdyni z wyrazami pełnego wsparcia i solidarności.
Obecnych pobłogosławił ks. Andrzej Baczyński z Parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Korostyszowie.
W Festiwalu wzięły udział najlepsze zespoły i soliści, którzy są laureatami rozmaitych konkursów organizowanych na Ukrainie. Swój kunszt zaprezentowały zespoły: Zespół pieśni i tańca „Dzwoneczki” (pod kierownictwem Jadwigi Poliszczuk i Maryny Metelskiej), zespół taneczny „Koroliski” i Zespół „Rodosław” z Żytomierza, „Kolorowe Ptaszki” z Horoszowa, Dina Halimonczuk z Olewska. Swoje umiejętności zaprezentował również zespół pieśni i tańca „Polanie znad Dniepru” z Kijowa. Widzowie nie żałowali braw artystom. Zabrzmiały Utwory Paderewskiego, Szopena, współczesne utwory w wykonaniu w szkół muzycznych w Żytomierzu. Gwoździem programu był występ solistki Katarzyny Bakalczuk oraz orkiestry Instytutu Wojskowego im. S. Korolowa w Żytomierzu pod batutą dyrygenta majora Pawła Osińskiego.
Koncert poprowadziły Alina Laskowska i Helena Staniszewska, reżyseria Wiktoria Laskowska-Szczur. Na zakończenie uczestnicy otrzymali pamiątkowe dyplomy i nagrody.
Dni Kultury Polskiej zakończyły się w niedzielę mszą świętą w rzymskokatolickiej katedrze św. Zofii, celebrowaną przez dziekana ks. Witalija Bezszkurego. Obecni modlili się za pokój w Ukrainie oraz za twórców polskiej i ukraińskiej kultury, organizatorów, uczestników i sponsorów XV Dni Kultury Polskiej na Ukrainie.
Organizatorem Dni Kultury Polskiej jest Żytomierski Obwodowy Związek Polaków na Ukrainie przy wsparciu Żytomierskiej Rady, Żytomierskiej Obwodowej Administracji Państwowej, Żytomierskiej Rady Miejskiej.
Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023.„Projekt „Bliżej Polski. Regranting. Wsparcie realizacji wydarzeń polonijnych za granicą” jest realizowany przez Fundację Wolność i Demokracja.
Wiktoria LASKOWSKA-SZCZUR
