Wystąpienie Prezesa ZPU Antoniego Stefanowicza (2012-2024)
Czcigodni Goście i Szanowni Delegaci! W zeszłym roku minęło 35 lat od powstania pierwszej organizacji polonijnej na Ukrainie, w lipcu 1988 r. Na II Kongresie ZPU, który odbył się 18 października 1991 r., uchwalono Statut, zgodnie z którym Polskie Kulturalno-Oświatowe Stowarzyszenie zostało transformowane w niezależny Związek Polaków na Ukrainie, który został zarejestrowany 16 stycznia 1992 r., z oddziałami w obwodach, zgodnie z prawem Ukrainy. Pierwszym Prezesem ZPU został wybrany śp. Stanisław Szałacki. Potem przez 16 lat Prezesem był pan Stanisław Kostecki.
Od 2012 roku Prezesem byłem ja, Antoni Stefanowicz.
Niestety, wielu założycieli i wybitnych działaczy naszych organizacji nie ma już wśród nas. W tym pięciu członków ZG ZPU – śp. Tadeusza Załuckiego, Wiktorii Radik, Rozalii Lipińskiej, Stanisława Panteluka, Czesławy Raubiszko. Powinniśmy pamiętać i czcić imiona tych wielkich Polaków naszych czasów, obywateli Ukrainy, prawdziwych pionierów i architektów, którzy zainicjowali odrodzenie polskości na Ukrainie. Proszę o powstanie i uczczenie ich pamięci, i wszystkich poległych na wojnie obywateli Ukrainy, minutą ciszy. Dziękuję.
Szanowni Państwo! Na obecny IX Kongres zgłoszono 98 delegatów. Ilu delegatów przybyło, przedstawi nam Komisja Mandatowa. W tym momencie IX Kongres Związku Polaków na Ukrainie uznaję za otwarty.
Szanowni Państwo! Obecnie ZPU ma ponad 140 oddziałów w 22 obwodach Ukrainy z liczbą członków ponad 35 tys. W ciągu ostatniej kadencji do ZPU dołączyło 17 nowych organizacji.
Kongres Związku Polaków na Ukrainie jest najwyższym organem zarządzającym i, zgodnie ze Statutem, zwołuje się co 4 lata. Ostatni VIII Kongres ZPU obradował w grudniu 2016 roku. Wprowadzono wtedy zmiany do Statutu ZPU zgodnie z ustawą Ukrainy «Про громадські об’єднання» o wyborze na 4-letnią kadencję Prezesa ZPU, 22 członków Zarządu Głównego oraz 5 osób tworzących Komisję Rewizyjną. Te zmiany zostały zarejestrowane w Urzędzie Statystycznym Ministerstwa Sprawiedliwości Ukrainy.
Niestety, na ostatnie lata przypadły trudne czasy. Najpierw pandemia, która uniemożliwiła nam organizację i przeprowadzenie Kongresu oraz złożenia sprawozdania za 4-letnią kadencję, która się skończyła w 2020 roku. W tak nietypowej sytuacji, która się wydarzyła po raz pierwszy oraz w związku z brakiem możliwości innego rozwiązania, na skutek odpowiedniej decyzji Zarządu Głównego ZPU przedłużono kadencję do czasu polepszenia sytuacji epidemiologicznej.
Wybuch pełnoskalowej wojny w Ukrainie w lutym 2022 roku sparaliżował na chwilę naszą działalność i znowu sytuacja doprowadziła do zawieszenia terminu przeprowadzenia Kongresu. Ale zgodnie ze Statutem (poz. 5.4.1.) skład Zarządu Głównego został częściowo zmieniony- miejsca członków, którzy opuścili stanowiska w Zarządzie zajęli nowo wybrani. Na dzień dzisiejszy Zarząd Główny składa się z 19 członków.
W sierpniu 2023 r., dla rozeznania zaistniałej sytuacji, rozpoczęto weryfikację organizacji polskich na Ukrainie przez wszystkie możliwe środki komunikacji: stworzono google ankiety, prowadzono korespondencję, rozmowy telefoniczne. Wynik okazał się bardzo pocieszający – organizacja żyje! W większości członkowie organizacji ZPU znajdują się w Ukrainie, prowadzą swoją działalność w trudnej obecnie sytuacji.
Niestety, wielu członków ZPU w związku z wojną wyjechało za granicę, przeważnie do Polski i tu również prowadzą swoją działalność. W ciągu tej kadencji ponowiono członkostwo ZPU w Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych i Radzie Polonii Świata. Miałem zaszczyt być delegatem Walnego Zjazdu RPS we wrześniu 2022 roku w Wilnie i zostałem wybrany Honorowym Członkiem Zarządu RPS. Przedstawiciele ZPU uczestniczyli w Walnym Zebraniu EUWP w Pułtusku oraz byli uczestnikami Światowego Kongresu „Kraj-Emigracja” we wrześniu 2022 roku w Warszawie i VI Światowego Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy od 29.06. do 02.07. 2023 roku.
7 marca w Senacie RP odbyło się posiedzenie Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, w którym uczestniczyli: Prezes SWP pan P.D. Bonisławski i Dyrektor Biura pani Zenona Bańkowska. Organizacje polskie Ukrainy reprezentowały: FOPnU i ZPU ( Antoni Stefanowicz i Lidia Jegorowa).
27 marca „Dom Polonii na Wschodzie” w Pułtusku, we współpracy z ZPU i SWP, zorganizował Forum Współpracy Polsko-Ukraińskiej „RAMIĘ PRZYJACIELA”, celem którego było nawiązanie współpracy gospodarczej i kulturalnej pomiędzy stronami – ukraińską i polską.
Jeszcze jako przykład działalności organizacji: W bieżącym miesiącu w Pułtusku zorganizowano obchody 25-lecia Związku Polaków Zaporoża „Polonia”.
W ciągu ostatnich lat od początku rosyjskiej inwazji w Ukrainie wiele organizacji ZPU rozszerzyło swoją działalność o jeszcze jeden ważny kierunek – niesienie pomocy tam, gdzie jest ona szczególnie potrzebna. Udało się to pięknie zaprezentować podczas jubileuszowego spotkania „Smutek ma kolor...” z okazji 35-lecia ZPU, zorganizowanego przez kijowskich aktywistów ZPU. Nie było ono powodem do wielkiej radości, a powodem dumy z naszych organizacji, których członkowie dzielnie walczą na froncie, niosą pomoc medyczną, wolontariacką i inną.
Dla prowadzenia działalności statutowej ZPU wynajmujemy biuro o powierzchni 35 m2. Czynsz miesięczny wynosi blisko 16,5 tysięcy hrywien – na rok to 200 tysięcy hrywien.
Pokrywamy te koszty częściowo dzięki wpłatom członkowskim i charytatywnym wszystkich naszych organizacji, które, Szanowni Delegaci, tutaj reprezentujecie; częściowo dzięki pomocy organizacji pozarządowych, organizacji z Polski: SWP, Fundacji WiD, ze środków sprawowania opieki nad Polonią i Polakami za granicą. Jesteśmy im wdzięczni i składamy serdeczne podziękowanie za dofinansowanie naszej działalności. Bez tej pomocy byłoby nam trudno pracować. Serdecznie dziękuję także za zrozumienie i pomoc ze strony naszych organizacji regionalnych i osób fizycznych członków ZPU.
Ze strony ukraińskiej na razie nie dostajemy żadnej pomocy ze względu na trudną sytuację ekonomiczną i wojnę w Ukrainie. Zgodnie z prawem ukraińskim ZPU jako organizacja społeczna ma prawo otrzymać pomieszczenie na biuro za symboliczną cenę. Zwracaliśmy się z listem do władz miejskich Kijowa z prośbą o przyznanie takiego pomieszczenia. To ma być miejsce dla rozwoju kultury i szkolnictwa, prowadzenia różnych imprez i zebrań dla wszystkich organizacji polskich Kijowa i Ukrainy. Niestety, nie otrzymaliśmy od władz pozytywnej decyzji.
Uważam, że nadal ważnym obowiązkiem nowo obranego kierownictwa ZPU jest staranie się o powstanie w Kijowie Domu Polskiego z prawdziwego zdarzenia, który powinien stać się centrum życia polskiego dla stolicy Kijowa i całej Ukrainy. Na razie, tak zwany „Dom Polski”, jako mieszkanie 55 m2, służy za biuro dla FOPnU.
Bardzo znaczącym kierunkiem działalności ZPU jest opieka nad miejscami pamięci oraz dziedzictwa narodowego, odnowienie cmentarzy polskich i opieka nad nimi, odnalezienie i objęcie stałą opieką przez organizacje polskie w miejscach ich działalności polskich nekropolii. Tradycyjnie wśród planów działalności organizacji można zauważyć w prawie każdym ośrodku organizowanie akcji „Ocalmy mogiły od zapomnienia”. Chodzi o odnalezienie mogił wybitnych Polaków pochowanych w okolicy działalności organizacji, popularyzację ich wkładu w rozwój nauki, kultury, medycyny i innych dziedzin życia społecznego.
W naszych poczynaniach kierujemy się przekonaniem, iż należy poszukiwać powiązań naszej polskiej tradycji z kulturą ukraińską i kulturami innych zamieszkujących nasz kraj narodów, aby w tym dialogu przez kulturę dochodzić do wzajemnego poznania, poszanowania i zgody.
Ważnym momentem w rozwoju ruchu polonijnego było wznowienie w 1992 roku przez ZPU wydawanie polskojęzycznej gazety, istniejącego od 1906 roku „Dziennika Kijowskiego”, który teraz jest kolportowany w całej Ukrainie. „Dziennik Kijowski” stał się rzeczywistym i autentycznym organem organizacji, mocno zakorzenionym w życiu Polaków tak w Kijowie, jak i w terenie. Powodzeniem cieszy się też jego strona internetowa, pozwalająca na przekaz operatywnej i większej informacji.
Na czele redakcji „Dziennika Kijowskiego” od lat stał jako Redaktor Naczelny śp. Stanisław Panteluk. Po śmierci Redaktora, zgodnie z decyzją współzałożycieli ZG ZPU i zarządu redakcji „DK”, postanowiono zatwierdzić kandydaturę Andżeliki Płaksiny na stanowisko Redaktora Naczelnego gazety „Dziennik Kijowski.
Organizacjom lokalnym ZPU udało się też zorganizować wydawanie innej prasy w języku polskim. I tak, w Berdyczowie od 1995 ukazuje się bardzo wartościowa i bogata w treści „Mozaika Berdyczowska”, której Redaktorem Naczelnym jest Larysa Wermińska, działa program radiowy „Radio Berdyczów” pod redakcją dra Jerzego Sokalskiego. W Żytomierzu Wiktoria Laskowska-Szczur redaguje czasopismo „Tęcza Żytomierszczyzny”. W Winnicy ukazuje się gazeta „Słowo Polskie” pod redakcją Jerzego Wójcickiego.
W centrum uwagi prasy polonijnej oraz polonijnych mediów elektronicznych jest promocja polskiej kultury na Wschodzie, przedstawianie i wspieranie działań służących ochronie społecznych interesów mniejszości polskiej w Ukrainie oraz godziwa promocja Polski w społeczeństwie ukraińskim.
Polskie periodyki w dzisiejszej Ukrainie są jednym z instrumentów odzyskania społeczno-kulturowej tożsamości Polaków. W sytuacji faktycznej nieobecności książki i prasy z Polski na rynku mediów Ukrainy miejscowe polskie media drukowane i elektroniczne stają się praktycznie jedynym źródłem polskiego słowa drukowanego w kraju.
W związku z nowelizacją ustawy o Karcie Polaka wzrosła ilość chętnych do składania dokumentów w celu otrzymania KP w konsulatach RP, jak również we wszystkich województwach przyjmujących teraz interesantów z Ukrainy. Osoby polskiego pochodzenia poszukują dokumentów w archiwach oraz przystępują do organizacji polonijnych w celu otrzymania opinii na KP.
Opinia kandydata na KP powinna zawierać informacje o pochodzeniu polskim (chociaż nie potwierdzone dokumentalnie), opis konkretnej działalności na rzecz krzewienia języka i kultury polskiej w Ukrainie. W ciągu lat: 2017-2023 ZPU wydało 1507 zaświadczeń.
Masowa tzw. emigracja studencka do Polski osób polskiego pochodzenia jest związana z możliwością podjęcia studiów nieodpłatnych na wybranych kierunkach i szansą na uzyskanie stypendium Rządu Polskiego. Poza tym, po wejściu w życie Ustawy o Karcie Polaka (2007) jest to realna możliwość dla wielu osób ze Wschodu na podjęcie studiów w kraju przodków, pod warunkiem znajomości polszczyzny na odpowiednim poziomie. W ostatnich latach coraz więcej uczelni przyjmujących na studia Polonię (posiadaczy Kart Polaka) wymaga dokumentów poświadczających znajomość języka polskiego, tzn. certyfikatów lub certyfikatów samych uczelni.
Szanowni Państwo! Zgodnie z decyzją Zarządu Głównego ZPU ustalono, że częściowo sprawozdania z działalności w odpowiednich dziedzinach mają złożyć: kultura – Pierwszy Wiceprezes Lesia Jermak; szkolnictwo – Wiceprezesi: Natalia Szumlańska i Olga Pawluk; działalność wolontariacka – Swietłana Zajcewa-Wielikodna, Igor Janiszewski-Chlystow.
Szanowni Delegaci! Chcę serdecznie podziękować wszystkim delegatom IX Kongresu ZPU, tutaj obecnym i nieobecnym Prezesom i członkom wszystkich naszych organizacji za waszą pracę, poświęcenie swego czasu na rzecz naszej wspólnej POLSKIEJ SPRAWY. Życzę owocnej współpracy, wszelkiej pomyślności, zdrowia oraz pokoju w Ukrainie dla nas wszystkich.
Також хочу подякувати всім шановним гостям з України, які прийняли наше запрошення і присутні на ІХ Конгресі СПУ.
W ZWIĄZKU Z ZAKOŃCZENIEM KADENCJI NA RĘCE PREZESA ZPU ANTONIEGO STEFANOWICZA ZŁOŻONO PODZIĘKOWANIE.
„W imieniu członków ZG 2016-2024 pragniemy podziękować za satysfakcjonującą współpracę w okresie pełnienia tej funkcji. Dziękujemy za zaangażowanie i wsparcie podczas realizacji wspólnych działań, za trud społeczny , dydaktyczny, organizacyjny i projektowy, a przede wszystkim za dobrą atmosferę współdziałania.
Był to czas niezwykle pracowity i dający wiele satysfakcji. To, co udało nam się osiągnąć, jest rezultatem wspólnego działania wielu osób i ich wsparcia.
Jesteśmy przekonani, że zrealizowane wspólnie działania przyniosły swoje efekty, a owoce tej pracy w przyszłości będą dobrze służyć wszystkim organizacjom ZPU.
Wraz ze słowami podziękowań prosimy przyjąć życzenia zdrowia i pomyślności”.
